Powstanie polskiego rządu na uchodźstwie

Władze polskie na uchodźstwie zostały utworzone po agresji niemieckiej i sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 roku. Prezydent Ignacy Mościcki, internowany w Rumunii, wyznaczył na swojego następcę Władysława Raczkiewicza, który przebywał wówczas we Francji. 30 września 1939 roku, po złożeniu przysięgi, nowy prezydent na uchodźstwie powołał na stanowisko premiera generała Władysława Sikorskiego.

Highlight: Gen. Władysław Sikorski objął funkcję premiera i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, co było kluczowe dla organizacji polskiego wysiłku wojennego na Zachodzie.

Początkowo siedzibą rządu polskiego na emigracji było francuskie miasto Angers. Jednak po zajęciu Francji przez Niemcy w 1940 roku, władze polskie przeniosły się do Londynu, gdzie kontynuowały swoją działalność przez cały okres wojny.

Vocabulary: Internowanie - przymusowe zatrzymanie i ograniczenie swobody poruszania się, często stosowane wobec przedstawicieli władz państwowych w czasie wojny.

Formowanie Armii Polskiej na Zachodzie

Gen. Sikorski podjął energiczne działania mające na celu stworzenie Armii Polskiej we Francji. Po upadku Francji, części polskich żołnierzy udało się ewakuować do Wielkiej Brytanii, gdzie kontynuowano formowanie polskich jednostek wojskowych.

Example: Jednym z najbardziej znanych polskich oddziałów był 303. Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki, który wsławił się w Bitwie o Anglię.

Oprócz sił lądowych i lotniczych, w walkach uczestniczyła również polska flota wojenna i handlowa, wnosząc istotny wkład w wysiłek aliantów na morzach i oceanach.

Definition: Armia Polska na Zachodzie - ogół polskich formacji wojskowych utworzonych i walczących u boku aliantów zachodnich podczas II wojny światowej.

Relacje polsko-sowieckie i Armia Andersa

30 lipca 1941 roku podpisano układ Sikorski-Majski, który regulował stosunki między Polską a ZSRR po ataku Niemiec na Związek Radziecki. Układ zakładał nawiązanie stosunków dyplomatycznych, wzajemną pomoc w walce z Niemcami oraz utworzenie polskiej armii z jeńców polskich przebywających na terenie ZSRR.

Quote: "Rząd ZSRR uznaje, że traktaty sowiecko-niemieckie z 1939 r. dotyczące zmian terytorialnych w Polsce utraciły swoją moc" - fragment układu Sikorski-Majski.

Formowanie Armii Andersa w ZSRR napotkało jednak na liczne trudności. Władze sowieckie zwlekały z uwalnianiem polskich jeńców, a warunki bytowe były bardzo ciężkie. Gen. Władysław Anders, dowódca armii, nieustannie zabiegał o poprawę sytuacji polskich żołnierzy.

Highlight: Do sierpnia 1942 roku cała Armia Andersa została ewakuowana z ZSRR na Bliski Wschód, co uratowało tysiące Polaków przed pewną śmiercią w sowieckich łagrach.

Sprawa katyńska i zerwanie stosunków polsko-sowieckich

W kwietniu 1943 roku Niemcy odkryli masowe groby polskich oficerów w Katyniu i upublicznili tę informację. Sowieci zaprzeczyli swojej odpowiedzialności i oskarżyli o zbrodnię Niemców. Polski rząd na uchodźstwie, nie wiedząc jak zareagować, zwrócił się o wyjaśnienie sprawy do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

Vocabulary: Zbrodnia katyńska - masowy mord dokonany przez NKWD na polskich jeńcach wojennych i więźniach w 1940 roku.

Ta decyzja wywołała gniew Stalina, który oskarżył Polaków o współpracę z III Rzeszą i zerwał stosunki dyplomatyczne z polskim rządem na uchodźstwie. To wydarzenie miało daleko idące konsekwencje dla przyszłości Polski.

Śmierć gen. Sikorskiego i zmiany w polskim rządzie

4 lipca 1943 roku gen. Władysław Sikorski zginął w katastrofie lotniczej na Gibraltarze, wracając z inspekcji polskich oddziałów na Bliskim Wschodzie. Jego śmierć była ogromnym ciosem dla polskich władz na uchodźstwie i całego ruchu oporu.

Quote: "Strata gen. Sikorskiego jest dla nas ciosem bolesnym. Był on symbolem niezłomnego oporu Polski i wiary w zwycięstwo." - Winston Churchill o śmierci gen. Sikorskiego.

Nowym premierem został Stanisław Mikołajczyk, a funkcję Naczelnego Wodza objął gen. Kazimierz Sosnkowski. Te zmiany miały istotny wpływ na dalszą politykę polskiego rządu na emigracji.

Polskie władze komunistyczne w ZSRR

Równolegle do działalności rządu polskiego na emigracji, w ZSRR tworzono struktury przyszłych komunistycznych władz Polski. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej Stalin polecił utworzyć konkurencyjny ośrodek władzy.

Example: W marcu 1943 roku powstał Związek Patriotów Polskich $ZPP$, który stał się zalążkiem przyszłych władz komunistycznych w Polsce.

Propaganda sowiecka podkreślała konieczność walki w sojuszu z ZSRR, co miało legitymizować komunistów jako jedyną siłę zdolną do wyzwolenia Polski spod okupacji niemieckiej.

Highlight: Utworzenie komunistycznych struktur władzy w ZSRR było początkiem procesu, który doprowadził do przejęcia kontroli nad Polską przez Związek Radziecki po zakończeniu II wojny światowej.