Wojny grecko-perskie: przyczyny, przebieg i skutki
Wszystko zaczęło się w VI w. p.n.e., gdy Persja pod rządami Cyrusa Wielkiego zaczęła podbijać greckie poleis w Azji Mniejszej. W latach 499-494 p.n.e. wybuchło powstanie jońskie, które Persowie stłumili, kierując następnie uwagę na Ateny i resztę Grecji. Gdy Persowie zażądali "ziemi i wody" (symbolu poddaństwa), Ateny odważnie odmówiły.
Prawdziwa wojna rozpoczęła się w 492 p.n.e. zajęciem Macedonii przez Persów. W 490 p.n.e. doszło do ataku na Grecję, gdzie w bitwie pod Maratonem Ateńczycy pod wodzą Miltiadesa odnieśli zaskakujące zwycięstwo. Po dziesięciu latach przerwy, w 480 p.n.e., potężne siły króla Kserksesa ponownie zaatakowały. Mimo bohaterskiej obrony Spartan w bitwie w Termopilach, Persowie przełamali opór, ale później ponieśli klęskę w morskiej bitwie pod Salaminą. Decydującym starciem była bitwa pod Platejami (479 p.n.e.), gdzie Grecy odnieśli ostateczne zwycięstwo.
Ciekawostka: Bitwa pod Maratonem stała się inspiracją dla współczesnego biegu maratońskiego. Według legendy, posłaniec przebiegł ok. 42 km z Maratonu do Aten, by oznajmić zwycięstwo.
Skutki wojen były dalekosiężne. Oficjalnie zakończył je pokój Kalliasa w 449 p.n.e. Poleis greckie zachowały niezależność, a Ateny zdobyły hegemonię w regionie, tworząc Ateński Związek Morski. Niestety, wzrost potęgi Aten doprowadził do zazdrości Sparty i późniejszych konfliktów wewnętrznych. Najważniejszym jednak skutkiem było wzmocnienie świadomości narodowej Greków oraz rozkwit kultury, która stała się fundamentem całej cywilizacji europejskiej.