Odbudowa Europy Zachodniej 1945 rozpoczęła się od podziału terytorium III Rzeszy na cztery strefy okupacyjne. Każde ze zwycięskich mocarstw - Stany Zjednoczone, Francja, Wielka Brytania i ZSRR - otrzymało własną strefę pod zarządem. Koordynacją działań zajmowała się Sojusznicza Rada Kontroli.

Definicja: Zasada 4D określała główne cele przebudowy niemieckiego społeczeństwa:

• Demokratyzacja: przekształcenie systemu w demokratyczny
• Denazyfikacja: usunięcie nazistowskich wpływów
• Dekartelizacja: rozbicie monopoli przemysłowych
• Demilitaryzacja: likwidacja armii i przemysłu zbrojeniowego

W strefach zachodnich rozpoczęto proces demokratyzacji, gdzie dominującą siłą stała się niemiecka Republika Federalna powojenne lata. Najsilniejszą partią była Chrześcijańska Demokracja (CDU). Tymczasem w strefie sowieckiej wprowadzano model wzorowany na ZSRR.

Przełomowym momentem był plan Marshalla i zimna wojna, gdy w 1947 roku Amerykanie zaproponowali program pomocy gospodarczej dla Europy. Program oferował dostawy surowców i korzystne kredyty przez 4 lata. ZSRR odrzucił tę propozycję i zablokował udział państw bloku wschodniego.

Okres powojenny charakteryzował się narastającym napięciem między mocarstwami. Winston Churchill określił podział Europy terminem "żelazna kurtyna", wskazując na izolację bloku wschodniego od Zachodu.

Highlight: Zimna wojna to okres wieloletniej rywalizacji między USA a ZSRR, która nigdy nie przerodziła się w bezpośredni konflikt zbrojny ze względu na groźbę wojny atomowej.

W odpowiedzi na sowiecką ekspansję, USA ogłosiły doktrynę Trumana, zakładającą powstrzymywanie komunizmu. Doprowadziło to do utworzenia NATO w 1949 roku - sojuszu wojskowego państw zachodnich. W odpowiedzi ZSRR utworzył Układ Warszawski w 1955 roku.

Napięcie między mocarstwami doprowadziło do konfliktów zastępczych, takich jak wojna koreańska (1950-1953), gdzie oba supermocarstwa wspierały przeciwne strony.

System komunistyczny w Polsce wprowadzał radykalne zmiany gospodarcze i społeczne. Rozpoczęto od reformy rolnej, która rozparcelowała majątki ziemskie powyżej 50 hektarów.

Przykład: Najważniejsze zmiany gospodarcze obejmowały:

• Kolektywizację rolnictwa
• Nacjonalizację przemysłu
• Bitwę o handel
• System reglamentacji towarów

Szczególnie dramatycznym wydarzeniem była Obława Augustowska w 1945 roku, przeprowadzona przez NKWD w rejonie Puszczy Augustowskiej. Była to największa masowa zbrodnia w powojennej Europie, często nazywana "małym Katyniem".

Władze komunistyczne dążyły do całkowitej kontroli nad gospodarką poprzez centralne planowanie i wprowadzenie planów wieloletnich: trzyletniego (1947-1949) i sześcioletniego (1950-1955).

Komunistyczne władze prowadziły intensywną indoktrynację społeczeństwa poprzez propagandę i cenzurę. W 1946 roku powstał Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

Słownictwo:

• Propaganda: celowe oddziaływanie na społeczeństwo
• Indoktrynacja: systematyczne wpajanie określonych poglądów
• Socrealizm: doktryna artystyczna podporządkowana ideologii marksistowskiej

Szczególnie intensywne były prześladowania religijne. Władze dążyły do ateizacji społeczeństwa i podporządkowania Kościoła państwu. Kulminacją tych działań było aresztowanie prymasa Stefana Wyszyńskiego w 1953 roku i jego trzyletnia izolacja.

Mimo represji, silne przywiązanie Polaków do katolicyzmu uniemożliwiło całkowite podporządkowanie Kościoła władzom komunistycznym.

Okres po II wojnie światowej przyniósł fundamentalne zmiany w krajobrazie politycznym Azji. Najważniejszym wydarzeniem była wojna domowa w Chinach, która doprowadziła do powstania dwóch odrębnych bytów państwowych. W latach 1946-1949 siły Komunistycznej Partii Chin pod przywództwem Mao Zedonga, wspierane przez ZSRR, prowadziły walkę z Kuomintangiem kierowanym przez Chiang Kai-sheka, którego wspierały Stany Zjednoczone. Konflikt zakończył się zwycięstwem komunistów i utworzeniem Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 roku, podczas gdy siły Kuomintangu wycofały się na Tajwan.

Definicja: Dekolonizacja to proces wyzwalania się terytoriów spod władzy kolonialnej i tworzenia przez nie niepodległych państw. W Azji proces ten nabrał szczególnego przyspieszenia po II wojnie światowej.

Szczególnie istotnym przykładem dekolonizacji było powstanie niepodległych Indii i Pakistanu w 1947 roku. Proces ten został naznaczony działalnością Mahatmy Gandhiego, który wprowadził koncepcję walki bez przemocy (satjagraha). Podział subkontynentu indyjskiego nastąpił według kryterium religijnego - powstało hinduistyczne państwo Indie oraz muzułmański Pakistan. W tym samym okresie historycznym, w 1948 roku, powstało państwo Izrael, co było realizacją idei syjonizmu - ruchu dążącego do utworzenia żydowskiej siedziby narodowej.

Próby modernizacji Chin pod rządami komunistycznymi doprowadziły do wprowadzenia programu "Wielkiego Skoku" w latach 1958-1960. Ta kampania gospodarcza miała na celu przekształcenie Chin w potęgę przemysłową poprzez kolektywizację rolnictwa i rozwój przemysłu. Jednak rezultatem była katastrofa gospodarcza, która doprowadziła do głodu i załamania ekonomicznego.

Przykład: Polityka "Wielkiego Skoku" w Chinach zakładała tworzenie komun ludowych i małych pieców hutniczych na podwórkach. Mieszkańcy mieli produkować stal w prymitywnych warunkach, co doprowadziło do marnowania zasobów i załamania produkcji rolnej.