Marzec 1968 i Protesty Studenckie

Wydarzenia Marca 1968 były kulminacją narastających napięć społecznych w Polsce. Studenci domagali się przestrzegania Konstytucji PRL i zaprzestania represji. Protesty zostały brutalnie stłumione przez siły milicji, ZOMO i ORMO przy wsparciu tzw. "aktywu robotniczego".

Ważne: ZOMO (Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej) - specjalna formacja milicyjna przeznaczona do tłumienia demonstracji, znana z brutalnych metod działania.

Skutki Marca '68 były dalekosiężne - doszło do pacyfikacji polskiego życia intelektualnego oraz przymusowej emigracji około 13 tysięcy polskich Żydów. Pozycja Władysława Gomułki uległa znacznemu osłabieniu, a w partii nasiliła się walka frakcyjna między grupami "Ślązaków" związanych z Edwardem Gierkiem a "partyzantami".

Praska Wiosna i Doktryna Breżniewa - Kluczowe Wydarzenia w Historii Czechosłowacji

Rok 1968 przyniósł znaczące zmiany w Czechosłowacji, gdy Alexander Dubček objął stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Pod jego przywództwem rozpoczął się okres liberalizacji znany jako Praska Wiosna. Dubček wprowadził szereg reform demokratycznych, które fundamentalnie zmieniły sytuację w kraju. Reformy i skutki harmonizacji w Czechosłowacji 1953 stały się podstawą do dalszych przemian.

Definicja: Praska Wiosna to okres liberalizacji politycznej w Czechosłowacji, trwający od stycznia do sierpnia 1968 roku, charakteryzujący się próbą demokratyzacji i reformy systemu komunistycznego.

Reformy Dubčeka obejmowały zniesienie cenzury, złagodzenie polityki wobec Kościołów oraz amnestię dla więźniów politycznych. Te zmiany miały ogromny wpływ na społeczeństwa innych krajów bloku wschodniego, szczególnie na Polaków, którzy z nadzieją obserwowali wydarzenia w Czechosłowacji. W Polsce pojawiło się nawet hasło "Polska czeka na swojego Dubčeka".

Reakcją na te wydarzenia było sformułowanie doktryny Breżniewa, która ograniczała suwerenność państw bloku wschodniego na rzecz wspólnoty socjalistycznej. Władze NRD i Polski, z Władysławem Gomułką na czele, obawiały się rozprzestrzenienia się czechosłowackich idei reform na inne kraje socjalistyczne.

Ważne: Operacja "Dunaj" rozpoczęta w nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 roku zakończyła okres Praskiej Wiosny. Wojska Układu Warszawskiego wkroczyły do Czechosłowacji, co doprowadziło do śmierci wielu Czechów i Słowaków.

Konsekwencje Praskiej Wiosny i Wpływ na Blok Wschodni

Wydarzenia w Czechosłowacji miały daleko idące konsekwencje dla całego bloku wschodniego. Przywódcy czechosłowaccy zostali wywiezieni do Moskwy i zmuszeni do wycofania reform Praskiej Wiosny. W 1969 roku Alexander Dubček został zastąpiony przez Gustáva Husáka, co oznaczało koniec okresu liberalizacji.

Przykład: Skutki stłumienia Praskiej Wiosny można było obserwować w całym bloku wschodnim: zaostrzenie kontroli politycznej, zwiększenie cenzury i ograniczenie swobód obywatelskich.

Zmiany polityczne w Polsce po śmierci Stalina nabrały nowego znaczenia w kontekście wydarzeń czechosłowackich. Władze polskie, obawiając się podobnego rozwoju wydarzeń, zaostrzyły kontrolę nad społeczeństwem. Podobnie jak podczas powstania węgierskiego przeciw stalinowskiej dominacji, reakcja Związku Radzieckiego pokazała, że nie będzie tolerował odstępstw od narzuconego modelu socjalizmu.

Doktryna Breżniewa stała się oficjalną polityką ZSRR wobec krajów satelickich, legitymizując prawo do interwencji w przypadku zagrożenia socjalizmu w którymkolwiek z państw bloku wschodniego. Ta doktryna określała relacje między państwami socjalistycznymi aż do końca lat 80. XX wieku.

Cytat: "Suwerenność każdego państwa socjalistycznego nie może być przeciwstawiana interesom świata socjalistycznego" - główne założenie doktryny Breżniewa.