Okres po śmierci Stalina w 1953 roku przyniósł znaczące zmiany w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Zmiany polityczne w Polsce po śmierci Stalina charakteryzowały się stopniową liberalizacją systemu, choć proces ten przebiegał powoli i z przerwami. Władze komunistyczne zaczęły wprowadzać pewne reformy gospodarcze, złagodzono terror polityczny, a niektórzy więźniowie polityczni zostali zwolnieni. W kulturze pojawiło się więcej swobody twórczej, choć wciąż w ograniczonym zakresie.
Powstanie węgierskie przeciw stalinowskiej dominacji w 1956 roku było dramatycznym wyrazem sprzeciwu wobec sowieckiej kontroli. Węgrzy wyszli na ulice żądając demokratycznych reform, wycofania wojsk sowieckich i przywrócenia suwerenności kraju. Powstanie zostało krwawo stłumione przez wojska sowieckie, ale pokazało rosnące niezadowolenie społeczeństw Europy Wschodniej z komunistycznej dominacji. Tysiące ludzi straciło życie, a kolejne tysiące zostały zmuszone do ucieczki z kraju.
W Czechosłowacji proces destalinizacji przebiegał wolniej. Reformy i skutki harmonizacji w Czechosłowacji 1953 koncentrowały się głównie na sferze gospodarczej, przy zachowaniu ścisłej kontroli politycznej. Wprowadzono pewne zmiany w systemie zarządzania przemysłem, złagodzono politykę wobec rolników, ale nie dopuszczono do głębszych reform politycznych. Władze komunistyczne starały się utrzymać stabilność systemu poprzez kombinację drobnych ustępstw ekonomicznych i utrzymania twardego kursu w sferze politycznej. Skutkiem tego była względna stabilizacja społeczna, ale też narastające w kolejnych latach niezadowolenie z braku rzeczywistych zmian demokratycznych.
