Zmiany w układzie sił po II wojnie światowej

Zmiany granic Polski po II wojnie światowej były częścią szerszych przemian geopolitycznych. Dawne mocarstwa europejskie, takie jak Wielka Brytania i Francja, straciły na znaczeniu, co zapoczątkowało proces dekolonizacji. Jednocześnie nastąpił ogromny wzrost znaczenia Związku Radzieckiego $ZSRR$ i Stanów Zjednoczonych $USA$.

ZSRR znacząco poszerzył swoje terytorium, włączając:

• Kraje bałtyckie $Litwa, Łotwa, Estonia$
• Besarabię i północną Bukowinę $kosztem Rumunii$
• Ruś Zakarpacką $kosztem Czechosłowacji$
• Rejon Petsamo $kosztem Finlandii$
• Obwód kaliningradzki, Wyspy Kurylskie i południowy Sachalin

Example: Zmiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej w Polsce były ściśle związane z nową sytuacją geopolityczną i wpływami ZSRR.

USA stały się największą potęgą militarną i gospodarczą świata, okupując część Niemiec, Austrii i Japonii oraz tworząc sieć baz wojskowych na całym świecie. Amerykanie udzielali również pomocy państwom Europy Zachodniej w ramach UNRRA $Administracja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy$.

Definition: Zimna wojna to okres napięć i rywalizacji między USA a ZSRR, który rozpoczął się po II wojnie światowej i trwał do upadku ZSRR w 1991 roku.

Świat stał się dwubiegunowy, z krajami przystępującymi do jednego z dwóch obozów - amerykańskiego lub radzieckiego.

Żelazna kurtyna i doktryna Trumana

Termin "żelazna kurtyna" został spopularyzowany przez Winstona Churchilla w 1946 roku podczas przemówienia na uniwersytecie w Fulton $USA$. Określenie to symbolizowało podział Europy na dwie strefy wpływów - zachodnią i wschodnią.

Quote: "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna w poprzek kontynentu." - Winston Churchill

W odpowiedzi na rosnące wpływy komunizmu, prezydent USA Harry Truman ogłosił 12 marca 1947 roku nową doktrynę polityki zagranicznej, znaną jako doktryna powstrzymywania $containment$ lub doktryna Trumana. Zakładała ona udzielenie wszelkiej pomocy państwom zagrożonym przez komunizm.

Główne metody realizacji doktryny Trumana:

1. Plan Marshalla - Europejski Plan Odbudowy przedstawiony przez George'a C. Marshalla w czerwcu 1947 roku. Cel: szybkie podniesienie poziomu życia Europejczyków i powstrzymanie rozwoju tendencji komunistycznych. Realizacja: lata 1948-1951 Uczestnictwo: 16 państw zachodnioeuropejskich Budżet: 17 miliardów dolarów w formie bezzwrotnych pożyczek

Highlight: Pomoc USA dla ZSRR w czasie II wojny światowej przekształciła się po wojnie w rywalizację USA i ZSRR, co doprowadziło do zimnej wojny.

Plan Marshalla był kluczowym elementem amerykańskiej strategii powstrzymywania komunizmu i odbudowy Europy po zniszczeniach wojennych. Jednocześnie przyczynił się do pogłębienia podziału kontynentu na dwa przeciwstawne bloki polityczno-gospodarcze.

Początki zimnej wojny

Szczegółowa charakterystyka pierwszej fazy konfliktu między Wschodem a Zachodem.

Definition: Zimna wojna - okres rywalizacji między USA i ZSRR oraz ich sojusznikami, trwający od końca II wojny światowej do rozpadu ZSRR.

Example: Główne obszary rywalizacji:

• Wyścig zbrojeń
• Rozbudowa potencjału nuklearnego
• Rywalizacja dyplomatyczna
• Wojna propagandowa

Powstanie i struktura Organizacji Narodów Zjednoczonych

Organizacja Narodów Zjednoczonych $ONZ$ została utworzona 25 kwietnia 1945 roku podczas konferencji w San Francisco, zastępując Ligę Narodów. Polska, mimo nieobecności na konferencji założycielskiej, została uznana za członka-założyciela. ONZ powstała w celu zapewnienia pokoju, bezpieczeństwa międzynarodowego oraz rozwoju współpracy między państwami.

Highlight: ONZ została założona przez 51 państw, w tym Polskę, która dołączyła oficjalnie w październiku 1945 roku.

Główne organy ONZ to:

1. Zgromadzenie Ogólne - organ plenarny, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos.
2. Rada Bezpieczeństwa - najważniejszy organ, składający się z 5 stałych członków $USA, Wielka Brytania, Francja, ZSRR, Chiny$ oraz 10 niestałych.
3. Sekretariat - kierowany przez Sekretarza Generalnego, zajmujący się bieżącymi sprawami organizacji.
4. Rada Powiernicza - nadzorująca terytoria niesamodzielne.
5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - rozstrzygający spory między państwami.

Vocabulary: Sytuacja geopolityczna - układ sił i wpływów politycznych, gospodarczych oraz militarnych między państwami na arenie międzynarodowej.

ONZ odegrała kluczową rolę w kształtowaniu powojennego ładu światowego, uchwalając w 1948 roku Powszechną Deklarację Praw Człowieka.