Przegląd literatury i sztuki antycznej
Literatura starożytna obejmuje trzy główne rodzaje literackie: lirykę, epikę i dramat. Każdy z nich ma swoje charakterystyczne cechy i reprezentatywne dzieła.
Liryka antyczna charakteryzuje się monologicznym charakterem, rytmizacją i częstym użyciem środków stylistycznych. Przykładem polskiej liryki inspirowanej antykiem są "Treny" Jana Kochanowskiego.
Epika to gatunek, w którym występuje narrator, rozbudowana fabuła i świat przedstawiony. Współczesnym przykładem epiki nawiązującej do tradycji antycznej są "Kamienie na szaniec". Epos, jako szczególny rodzaj epiki, cechuje się rozbudowaną fabułą, inwokacją na początku utworu, narratorem trzecioosobowym, licznymi porównaniami homeryckimi i obecnością bohatera zbiorowego.
Dramat antyczny był przeznaczony do wystawienia na scenie, zawierał dialogi i didaskalia, a także był podzielony na sceny i akty. Klasycznym przykładem jest "Antygona" Sofoklesa.
Highlight: Sztuka antyku opierała się na zasadzie harmonii, a kanon piękna w starożytnej Grecji był oparty na idealnych proporcjach ludzkiego ciała.
W filozofii antycznej wyróżniamy dwa główne nurty: epikureizm i stoicyzm.
Definition: Epikureizm to filozofia nakazująca człowiekowi cieszyć się życiem i korzystać z jego radości. Epikurejczycy zadawali sobie pytanie "Jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym?".
Definition: Stoicyzm to nurt filozoficzny, który skłania ludzi do zachowania spokoju i pozbycia się skrajnych emocji. Według stoików tylko spokojny i opanowany mędrzec jest w stanie osiągnąć swój cel.
Horacjanizm, stworzony przez Horacego, to nurt łączący elementy epikureizmu i stoicyzmu, poszukujący "złotego środka" między tymi filozofiami.
Vocabulary: Antyk - termin pochodzi od łacińskiego słowa "antiquus", oznaczającego "dawny".
Mity grecko-rzymskie stanowią istotną część literatury starożytnej. Dzielą się na różne kategorie tematyczne:
- teogoniczne (o powstaniu bogów)
- kosmogoniczne (o powstaniu świata)
- antropogeniczne (o powstaniu człowieka)
- genealogiczne (o historii rodów)
Ważne motywy mitologiczne to:
- Orfeusz i Eurydyka (miłość silniejsza niż śmierć)
- Odyseusz (tułaczka, wierność, tęsknota)
- Demeter (motyw matczynej miłości)
- Dedal i Ikar (lot i upadek)
- Syzyf (niedoceniona praca)
- Prometeusz (oddanie życia za innych)
Example: Mit o Dedalu i Ikarze symbolizuje ludzkie dążenie do przekraczania granic oraz konsekwencje pychy i nieposłuszeństwa.
W tragedii antycznej ważne są pojęcia:
- Katharsis - oczyszczenie emocjonalne poprzez głębokie przeżycie
- Wina tragiczna - fałszywa ocena własnej sytuacji przez bohatera
- Tragizm - sytuacja, w której bohater musi podjąć decyzję, która niezależnie od wyboru prowadzi do klęski
- Ironia tragiczna - zderzenie wiedzy bohatera o sobie z rzeczywistą sytuacją
Quote: "Prawda, dobro, piękno" - to trzy najważniejsze wartości w filozofii i sztuce antycznej.
Ramy czasowe epoki antycznej:
- Początek: przełom IX i VIII wieku p.n.e.
- Koniec: okres między IV a VI wiekiem n.e. (najczęściej przyjmuje się rok 476 n.e. - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego)
Literatura starożytnej Grecji i Rzymu stworzyła fundamenty, na których opiera się cała późniejsza kultura europejska, wpływając na rozwój literatury, sztuki, filozofii i nauki aż do czasów współczesnych.
