Nurty literackie i koncepcje filozoficzne baroku

Nurty w literaturze baroku odzwierciedlały złożoność epoki i różnorodność tematyczną. Wyróżnić można trzy główne nurty:

1. Literatura dworska:

   • Poezja metafizyczna: utwory poruszające zagadnienia religijne, filozoficzne i duchowe.

   Example: Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jest doskonałym przykładem poezji metafizycznej.

   • Poezja ziemskich rozkoszy: utwory wyrażające fascynację pięknem świata i zmysłowością.

   Example: Daniel Naborowski był znanym twórcą poezji opiewającej uroki życia doczesnego.

2. Literatura ziemiańska: utwory przedstawiające życie, obyczaje i mentalność szlachty.

   Example: Wacław Potocki w swoich dziełach często portretował życie szlacheckie.

3. Literatura plebejska: utwory ukazujące życie niższych warstw społecznych, często z elementami humoru i satyry.

   Example: Jan z Kijan tworzył literaturę plebejską, wprowadzając postać sowizdrzała - sprytnego żartownisia z ludu.

Filozofia baroku charakteryzowała się różnorodnością koncepcji, często stojących w opozycji do siebie:

• Empiryzm: teoria głosząca, że źródłem wiedzy jest doświadczenie zmysłowe.
• Mistycyzm: przekonanie o nadrzędności wartości duchowych, osiąganych poprzez kontemplację i ascezę.

Barok najważniejsze pojęcia literackie i stylistyczne obejmują:

Vocabulary:

• Paradoks: twierdzenie prowadzące do zaskakujących lub sprzecznych wniosków.
• Antyteza: zestawienie przeciwstawnych elementów dla wzmocnienia ekspresji.
• Przerzutnia: przeniesienie części zdania do następnego wersu dla podkreślenia treści.
• Vanitas: motyw przemijania, często występujący w literaturze barokowej.
• Anafora: powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych fragmentów tekstu.
• Marinizm: nurt poetycki dążący do zadziwienia odbiorcy poprzez nietypowe zabiegi stylistyczne.
• Puenta: zaskakujące sformułowanie na końcu utworu, podkreślające jego sens.

Najważniejsze dzieła literackie baroku często wykorzystywały te środki stylistyczne, tworząc utwory bogate w znaczenia i formy artystyczne.

Highlight: Sarmatyzm Barok to specyficzna dla Polski ideologia szlachecka, która znalazła odzwierciedlenie w literaturze ziemiańskiej, gloryfikującej życie wiejskie i tradycyjne wartości szlacheckie.

Co miała ograniczyć kontrreformacja to przede wszystkim wpływy reformacji. Jednym z narzędzi był Indeks ksiąg zakazanych barok, lista publikacji uznanych przez Kościół katolicki za heretyckie lub niemoralne.

Barok jako epoka przyniosła znaczące zmiany w kulturze europejskiej, łącząc tradycję z innowacją, religijność z fascynacją światem doczesnym, tworząc tym samym bogatą i złożoną spuściznę kulturową.