Ramy Czasowe
Barok w Europie rozpoczął się w XVI wieku (schyłek) i zakończył w XVII wieku (pierwsza połowa). W Polsce barok zaczyna się w XVI wieku (ostatnia i trzecia dekada) i kończy w XVIII wieku (początek tego wieku).
Nazwa Epoki
Nazwa "barok" pochodzi od portugalskiego słowa "nova berocco" o znaczeniu "nieustalony kształt".
Złote Myśli
"Nauką wiodącą jest myślenie" - Kartezjusz
"Człowiek jest tylko trzcinką, najsłabszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą" - Blaise Pascal
Nurty Literatury
- dworski:
- Jan Andrzej Morsztyn - "Do trupa", "O swej pannie", "Niestatek"
- Daniel Naborowski - "Krótkość życia", "Marność"
- sarmacki:
- Jan Chryzostom Pasek - "Pamiętniki"
- Wacław Potocki
- metafizyczny:
- Mikołaj Sęp Szarzyński - "Sonet IV", "Sonet V"
- Daniel Naborowski - "Krótkość życia", "Marność"
- cechy:
- kontrast
- zawiłość formy (dużo elementów)
- iluzjonizm
- uduchowienie
- dynamizm w narzędziu
- paradoks: dysharmonia
- motywy antyczne
- alegoryczność
Filozofia
Kartezjusz: zakwestionował poznanie zmysłowe i rozumowanie oparte na tych założeniach. W jego filozofii jedynie myślenie jest niepodważalne, zakładając istnienie myślącego bytu.
Pascal: rozum ludzki nie jest w stanie zrozumieć nieskończoności, a jedynie wiara może zapewnić człowiekowi szczęście.
Toposy
- marność - Mikołaj Sep Szarzyński - "Sonet V"
- świat teatru - William Szekspir - "Makbet"
- przemijanie - Daniel Naborowski - "Krótkość życia"
- miłość - Jan Andrzej Morsztyn - "Do trupa"
- egzystencja szlachty - Jan Chryzostom Pasek - "Pamiętniki"
Odkrycia
- Jan Heweliusz - dokładne obserwacje Księżyca
- Blaise Pascal - projekt maszyny do liczenia
- Izaak Newton - wynalazł teleskop zwierciadlany
Reformacja i Kontrreformacja
Ruch w Kościele katolickim mający na celu odnowienie i wzmocnienie, związane z prześladowaniami innowierców i wojnami religijnymi w Europie.
Sarmatyzm
Ideologia polskiej szlachty, która opierała się na kulturze środowiska wschodniego pochodzenia. Miała wpływ na wzorce osobowe, tożsamość szlachty oraz interpretację historii.
Nurt Literacki XVI i XVII wieku
Zgodnie z założeniami konceptyzmu, poezja oparta jest na oryginalnym pomyśle mającym zaskoczyć i zaszokować odbiorcę.
Wzorce Osobowe
- Tragedia: William Szekspir - "Makbet"
- Komedia: Molier - "Szelmostwa"
- Reprezentacja dworskiej kultury: Jan Andrzej Morsztyn
- Sarmata: Jan Chryzostom Pasek
Gatunki Literackie
- Sonet: Mikołaj Sęp Szarzyński, Jan Andrzej Morsztyn
- Pamiętnik: Jan Chryzostom Pasek
- Nierówności społeczne podczas rozdawnictwa dóbr - "Makbet"
- Niepewność stosunków międzyludzkich - "Romeo i Julia"
Motywy Literackie
- Vanitas (marność)
- Nieszczęśliwa miłość
- Żądza władzy
- Życie żołnierza
- Grzeczność i piękno
Podsumowując, Barok to fascynujący okres w historii sztuki i literatury, charakteryzujący się bogactwem i złożonością zarówno w życiu społecznym, filozofii, jak i w dziełach twórców tego okresu. Literatura baroku to doskonałe przykłady na to, w jaki sposób filozofia i zachowania społeczne przenikają się wzajemnie, tworząc unikatowe dzieła sztuki.
