Chmury-Arystofanes

Alternatywny zapis:

bogami, przeprasza za swoje bezmyślne postępowanie i łatwowierność wobec jałowych i szkodliwych nauk Sokratesa. Ucieka przed synem i podpala szkołę Sokratesa. Chmury powstały i zostały wystawione w V wieku przed naszą erą, stanowiły więc krytykę nauk Sokratesa jeszcze w momencie, kiedy filozof żył (został skazany na śmierć nieco później, a głównym zarzutem przeciw niemu było właśnie odrzucenie tradycyjnych bogów greckich oraz psucie swoimi poglądami młodzieży). Arystofanes chciał równiez zwrócić uwagę na „zepsucie” współczesnej mu młodzieży (czyli między innymi uczniów Sokratesa), którą reprezentował Fejdippides. Chmury to jedyny utwór literacki, który ujrzał światło dzienne jeszcze za życia Sokratesa i w którym została zamieszczona jego postać. Filozof był nawet obecny na jednym z przedstawień, ale podobno nie zrobiło na nim zbyt wielkiego wrażenia. Sam Arystofanes, zapewne dzięki swej ostrej krytyce Sokratesa, został umieszczony jako przeciwnik filozofa w dialogach jego uczniów, na przykład Platona. Budowa utworu Arystofanes jest przedstawicielem komedii staroattyckiej. Jego sztuka pt. "Chmury" posiada wszystkie elementy tego gatunku: - prologos - monolog, zaczynający sztukę i wprowadzający w jej temat, wygłaszany przez Strepsjadesa. - parados - pojawienie się chóru Chmuri jego pierwsza pieśń. - epeisodiony i stasimony - wzajemnie przeplatające się dialogi aktorów i śpiewy chóru. - agon - pojedynek dwóch przeciwnych stron. Głównym agonem tej sztuki są mowy Mówcy Prawego i Mówcy Nieprawego oraz ich spór o to kto zajmie się edukacją Fejdipidesa. Drugim agonem, na końcu sztuki, jest kłótnia syna z ojcem o prawo do karania rodziców przez dziecko. - parabaza - pieśń chóru, niezwiązana z fabułą, przekazującego odezwę autora do publiczności, w tym wypadku przyganę do publiczności za chłodne przyjęcie poprzedniej wersji sztuki. - kommos - lament Strepsjadesa nad popełnionym błędem. -exodos - scena zamykająca sztukę, w której główny bohater podpala marzycielnię. Ostatni wychodzi chór żegnając się z publicznością. Bohaterowie Strepsjades - rolnik, który popadł w długi za sprawą nieokiełznanej namiętności syna do koni. Jest ucieleśnieniem obywateli Aten, inwestujących pieniądze w wykształcenie swych synów. Arystofanes opisuje go jako człowieka prostego, spodziewającego się po edukacji syna nie nabycia wiedzy lecz przekształcenia go w narzędzie służące do poprawy warunków materialnych. Fejdipides - wyrodny syn trawiący czas na wyścigach i jeździe konnej. Symbolizuje on ateńską młodzież wraz z atrybutami młodości; lekkomyślnością, kierowaniem się ideałami i podatnością na wpływy. Sokrates - filozof mieszkający wraz z swymi uczniami w marzycielni nieopodal domu Strepsjadesa. Jego postać skupia w sobie wszystkie wady sofistów, którzy ucząc młodzież nie wpajali jej zasad etycznych, ale kunszt retoryczny pozwalający obronić każdą rację jakkolwiek byłaby ona zła. Chmury - chór. Ukazują naukę sofistów, nęcącą korzyściami z niej płynącymi i naukową mądrością, lecz w rezultacie psującą młodzież i niszczącą w niej trzymanie się szczytnych ideałów. Mówca Prawy - głos starego ładu kształtującego młodych ludzi na wartościowych obywateli, trzymających sie boskiego prawa. Mówca Nieprawy - głos nowej rzeczywistości, w której panuje kierowanie się własnym interesem i odrzucenie starych wartości jako bezwartościowych. Amynias - wierzyciel Strepsjadesa. Pasjas - wierzyciel Strepsjadesa. Uczeń I, II - uczniowie Sokratesa. Sługa Strepsjadesa Chmury, Arystofanes Plan wydarzeń 1. Starszy Ateńczyk Strepsjades ma kłopoty finansowe, w które wpędził go jego syn, Fejdippides. 2. Fejdippides to uzależniony od wyśigów konnych hazardzista, który przegrał pożyczone na konto ojca pieniądze. 3. Strepsjades próbuje wymyślić sposób, by oszukać wierzycieli i pozbyć się długu, nie płacąc za niego ani grosza. 4. Ojciec próbuje namówić Fejdippidesa, by wybrał się na nauki do szkoły Sokratesa. Chłopak odmawia. 5. Strepsjades sam wybiera się do szkoły fizlozofa, do której zostaje przyjęty po dłuższych negocjacjach. 6. Sokrates tłumaczy uczniowi, że bogowie nie istnieją, a ich kult to tak naprawdę kłamstwo i ułuda. 7. Według filozofa należy czcić chmury, ponieważ od nich zależy ludzki los. 8. Strepsjades wierzy filozofowi, odrzuca panteon bogów i zaczyna wierzyć w chmury. 9. Sokrates próbuje nauczyć Strepsjadesa jeszcze innych rzeczy, ale ten okazuje się być zbyt ograniczony intelektualnie. 10. Filozof wyrzuca ucznia ze szkoły. 11. Strepsjades zwraca się do chmur, które nakazują mu namówić jeszcze raz syna na nauki. 12. Fejdippides zgadza się, by dołączyć do szkoły Sokratesa. 13. Fejdippides jest bardzo zmęczony naukami u Sokratesa, jednak zyskuje dzięki nim wiedzę. 14. Fejdippidesowi udaje się wybronić ojca w sądzie, dzięki czemu ten nie musi spłacać zobowiązań syna. 15. Ojciec i syn się kłócą o literaturę. 16. Fejdippides dotkliwie bije ojca i tłumaczy mu, że miał prawo, by to zrobić. 17. Strepsjades zwraca się do chmur, by mu pomogły. 18. Okazuje się, że chmury to tylko przykrywka dla bogów, których Strepsjades się wyrzekł. 19. Mężczyzna żałuje swoich decyzji. 20. Ucieka z domu i podpala szkołę Sokratesa. Problematyka Tematem głównym stała sie krytyka wychowania i nauczania młodzieży proponowanego przez Sokratesa. • Arystofanes uważał, że filozof demoralizuje ateńską młodzież. • Uderzał za to, że w jego szkołach uczono tego, jak za wszelką cenę wygrać każdy spór, nawet stosując nieuczciwe argumenty i sposoby. • Utwór wywołał wiele kontrowersji. • Jedni uznawali go za arcydzieło, inni krytykowali. • Wskazywano na dość swobodny i nie zawsze zgodny z prawda sposób przedstawiania Sofoklesa. Sofokles był postacią łatwą do parodiowania, ponieważ znany był ze swych dziwactw i sposobu bycia. Tekst Arystofanesa uznawany jest za pierwsze literackie świadectwo dotyczące Sokratesa. Motywy • prawda - relatywizm w podejściu do prawdy sprowadza na błędna drogę • tradycja i nowoczesność - nie każda zmiana, to, co nowe przynosi coś dobrego • relacja ojciec - syn - powinna być oparta na miłości, zaufaniu, szacunku • wychowanie - powinno być oparte na tradycyjnym systemie wartości