Dialog, monolog i bohaterowie w dramacie

Dialog w dramacie pełni kluczową rolę w rozwijaniu fabuły i dostarczaniu informacji o wcześniejszych wydarzeniach oraz bohaterach. Monolog z kolei służy do wyrażania myśli i uczuć postaci.

Highlight: Bohater w dramacie bezpośrednio wpływa na rozwój akcji i zwykle jest postacią wyrazistą.

Możemy wyróżnić trzy główne typy bohaterów dramatycznych:

1. Bohater monumentalny - ukształtowany w dramacie klasycznym, wyrazisty i działający zgodnie z określonymi zasadami
2. Bohater zindywidualizowany - charakterystyczny dla dramatu szekspirowskiego i romantycznego, kierujący się własnymi przekonaniami
3. Bohater zdezintegrowany - typowy dla dramatu współczesnego, pozbawiony wyrazistej osobowości

Vocabulary: Didaskalia to tekst poboczny w dramacie, zawierający informacje o wyglądzie postaci, przestrzeni dramatycznej, rekwizytach oraz emocjach i zachowaniach bohaterów.

Jakie utwory należą do dramatu? Do dramatu zaliczamy utwory reprezentujące różne kategorie estetyczne:

• Tragizm - wzbudzający poczucie daremności wysiłków i bezsiły wobec losu
• Komizm - wywołujący wesołość i śmiech
• Groteska - wykorzystująca formy przerysowane, karykaturalne i łamiąca zasadę decorum

Example: Przykładem dramatu łączącego różne kategorie estetyczne jest "Makbet" Williama Szekspira, który zawiera elementy dramatu szekspirowskiego i tragizmu.

Odmiany dramatu na przestrzeni wieków

Na przestrzeni wieków ukształtowały się rozmaite odmiany dramatu, a każda kolejna epoka wniosła coś nowego do rozwoju tego rodzaju literackiego.

Highlight: Czym jest dramat w literaturze i jakie są przykłady? Dramat to rodzaj literacki, który ewoluował przez wieki, przybierając różne formy i odmiany.

1. Dramat antyczny - źródło podstawowych gatunków dramatycznych: komedii i tragedii
2. Dramat satyrowy - starogrecka odmiana wykorzystująca motywy mitologiczne w humorystycznym ujęciu
3. Dramat liturgiczny - popularny w średniowieczu i renesansie, traktujący o tematach ewangelicznych
4. Dramat szekspirowski - przełamujący konwencję klasycystyczną, inspiracja dla późniejszego dramatu romantycznego

Example: Dramat klasyczny przykłady to m.in. tragedie Sofoklesa, takie jak "Król Edyp" czy "Antygona".

5. Dramat romantyczny - przeciwieństwo dramatu klasycystycznego, o swobodnej konstrukcji i łączący różne kategorie estetyczne
6. Dramat mieszczański - powstały w XVIII wieku, rozwijający nowe formy inscenizacyjne

Definition: Dramat romantyczny to odmiana dramatu charakteryzująca się swobodną konstrukcją, łączeniem różnych kategorii estetycznych oraz często obecnością elementów fantastycznych i groteskowych.

W XX wieku wykształciły się nowe odmiany dramatu:

1. Dramat groteskowy - operujący absurdem i groteską
2. Dramat poetycki - charakteryzujący się poetyckością języka i tekstu oraz symbolicznymi znaczeniami
3. Dramat epicki - często obrazujący procesy społeczne i mający na celu umoralnianie publiczności

Quote: Arystoteles Poetyka najważniejsze informacje: "Tragedia jest to naśladowcze przedstawienie akcji poważnej, skończonej i posiadającej $odpowiednią$ wielkość, wyrażone w języku ozdobnym, odmiennym w różnych częściach dzieła, przedstawienie w formie dramatycznej, a nie narracyjnej, które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do oczyszczenia $kátharsis$ tych uczuć." - Arystoteles, Poetyka

Podstawowe cechy dramatu

Co to jest dramat i jakie ma cechy? Dramat to rodzaj literacki, który wywodzi się z religijnych obrzędów ku czci greckiego boga Dionizosa. Jego podstawowe gatunki zostały ukształtowane już w starożytności i opisane przez Arystotelesa w jego "Poetyce".

Definicja: Dramat to utwór literacki, którego głównym wyróżnikiem jest akcja ukazana przez dialog postaci.

Tekst dramatu zawiera również wskazówki (didaskalia) dla reżysera, scenografa i aktorów, ułatwiające wystawienie sztuki na scenie. Dramat charakteryzuje się specyficzną budową, która obejmuje tekst główny i tekst poboczny, oraz podziałem na akty i sceny, co porządkuje treści.

Highlight: Kluczowym elementem dramatu jest akcja, która ma określoną strukturę:

1. Ekspozycja - prezentacja głównych postaci, konfliktów i problemów utworu
2. Rozwinięcie akcji - rozwój wydarzeń wynikający z zawiązania konfliktu
3. Punkt kulminacyjny - najwyższy stopień napięcia
4. Perypetia - nieoczekiwany zwrot akcji
5. Rozwiązanie akcji - rozstrzygnięcie konfliktu

Czas i przestrzeń w dramacie mogą być przedstawione na różne sposoby:

1. Czas fabuły obejmuje wszystkie zdarzenia dramatyczne w tekście utworu
2. Czas akcji jest tożsamy z czasem fabuły
3. Przestrzeń dramatyczna może być:
   • skonkretyzowana i rzeczywista
   • skonkretyzowana, rzeczywista i nadnaturalna
   • nieskonkretyzowana i umowna

Example: Przykładem przestrzeni nieskonkretyzowanej, umownej jest sceneria w dramacie Samuela Becketta "Czekając na Godota".