"Dziady cz 3" to jedno z najważniejszych dzieł polskiego romantyzmu, które łączy w sobie elementy realistyczne i fantastyczne, tworząc wielowymiarowy dramat romantyczny.
Utwór Adama Mickiewicza przedstawia losy głównego bohatera Gustawa-Konrada, który przechodzi duchową metamorfozę z kochanka w bojownika o wolność narodową. Cechy dramatu romantycznego są wyraźnie widoczne w konstrukcji utworu - mamy tu synkretyzm rodzajowy i gatunkowy, mieszanie pierwiastków realistycznych z fantastycznymi, oraz fragmentaryczną, otwartą kompozycję. Sceny fantastyczne w Dziadach cz 3 odgrywają kluczową rolę w budowaniu mistycznego wymiaru dramatu, szczególnie w Wielkiej Improwizacji i widzeniu Księdza Piotra.
Geneza Dziadów cz 3 wiąże się bezpośrednio z osobistymi doświadczeniami Mickiewicza z procesu filomatów i filaretów. Autor wykorzystał rzeczywiste wydarzenia historyczne, łącząc je z elementami nadprzyrodzonymi. Realizm i fantastyka w Dziadach cz 3 przenikają się wzajemnie, tworząc unikalną strukturę dramatu romantycznego. Realistyczne sceny więzienne przeplatają się z wizjami, proroctwami i elementami folkloru ludowego. Bohaterowie Dziady cz 3 reprezentują różne postawy wobec niewoli narodowej - od heroicznego buntu Konrada, przez mesjanistyczną wizję Księdza Piotra, po pragmatyzm Senatora. Utwór ten stanowi nie tylko arcydzieło polskiego romantyzmu, ale także głęboki komentarz do sytuacji politycznej i duchowej narodu polskiego w XIX wieku.
