Pustelnik opowiada o ostatnim spotkaniu z ukochaną w ogrodzie. Dziewczyna, ubrana na biało, pożegnała się z nim nie wyjaśniając powodów rozstania. Gość twierdzi, że istnieją trzy rodzaje śmierci: cielesna, duchowa (odrzucenie miłości) i wieczna (za ciężki grzech).

Charakterystyka Gustawa: Bohater jawi się jako typowy romantyczny kochanek - nadwrażliwy, pogrążony w cierpieniu, balansujący na granicy szaleństwa.

Ksiądz próbuje przemówić Pustelnikowi do rozsądku, ale ten wyśmiewa jego logiczne podejście. Wspomina, że on i ukochana przysięgli zachować ich uczucie w tajemnicy.

Motyw miłości w Dziadach cz. 4: Miłość przedstawiona jest jako uczucie wszechogarniające, prowadzące do cierpienia i obłędu.

Gdy wybija dziesiąta, jedna ze świec gaśnie. Pustelnik stwierdza, że zostały mu "jeszcze dwie godziny". Rozpoznaje w księdzu dawnego nauczyciela i przedstawia się jako Gustaw.

Dziady cz. 4 kontekst biograficzny: Postać Gustawa i jego nieszczęśliwa miłość nawiązują do osobistych przeżyć Mickiewicza i jego uczucia do Maryli Wereszczakówny.

Gustaw oskarża księdza o to, że nauczył go czytać i podsunął mu "zbójeckie księgi". Opowiada o powrocie do rodzinnego domu, który zastał w ruinie. Wspomina szczęśliwe dzieciństwo i pierwsze spotkanie z ukochaną.

Książki zbójeckie Dziady cz. 4: Termin odnosi się do literatury romantycznej, która według Gustawa "zepsuła" go, rozbudzając nierealistyczne oczekiwania wobec miłości.

Dziady cz. 4 streszczenie kończy się wspomnieniem Gustawa o powrocie do domu ukochanej i podsłuchiwaniu wesołej zabawy po jej ślubie z innym. Bohater gorzko podsumowuje niestałość kobiet.

Quote: "Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto!"