Dziady IV - opracowanie

Alternatywny zapis:

przekonuje się, że ludowa wiara w łączność ze światem zmarłych nie jest jedynie czczym ,,zabobonem". b. Literatura Jeden z ważniejszych wątków utworu. Gustaw obwinia czytane w młodości księgi za swój obecny los. Uważa, że lektura romansów wzbudziła w nim pragnienie idealnej miłości. Romanse nauczyły niedoświadczonego czytelnika kochać nieszczęśliwie i całkowicie oddać się uczuciu. Księże, a znasz ty żywot Heloisy? Znasz ogień i łzy Wertera?" - Takie pytanie zadaje księdzu rozgniewany przybysz. Gustaw czyni księdza współwinnym swojego losu (i losu wielu swoich przyjaciół). Nazywa romanse „książkami zbójeckimi" stworzonymi po to, by wypaczać pojęcie prawdziwej miłości i wzbudzać marzenia, które nigdy nie zostaną zrealizowane. W wypowiedziach bohatera padają dwa tytuły: „Cierpienia młodego Wertera” Goethego oraz ,,Nowa Heloiza" Jana Jakuba Mickiewicza. Uważny czytelnik odnajdzie w tekście krótki fragment „Ody do młodości" i wiersza pt.: ,,Kurhanek Maryli". c. Miłość Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy. Pustelnik śpiewa po wejściu do domu księdza. Miłość to główny wątek utworu. Dzieje nieszczęśliwego uczucia Gustawa można odtworzyć na podstawie jego trzech opowieści (trzy godziny - miłości, rozpaczy, przestrogi). Chłopiec uczył się pod nadzorem księdza, ten nauczył go czytać, ale i podsunął lekturę świeckich opowieści o miłości. Młodzieńcze marzenia o wielkich przygodach obrały inny kierunek po pierwszym spotkaniu chłopca z Marylą. Gustaw kochał jak bohaterowie czytanych przez niego romansów. Ubóstwiał ukochaną, wierząc w to, że obydwoje zostali sobie przeznaczeni jeszcze przed urodzeniem. Podczas wspólnego czytania książek, spacerów, długich rozmów bohater doświadczył prawdziwego ,,raju na ziemi”. Niestety rzeczywistość okazała się prozaiczna. Panna została wydana za zamożnego mężczyznę. Podczas pożegnania w ogrodowej altanie poprosiła, by Gustaw o niej zapomniał i podarowała mu liść cyprysu. Odrzucony bohater nie mógł znieść upokorzenia, nie potrafił też zapomnieć. Podczas wesela ukochanej stał pod oknem, przyglądając się wesołej zabawie, zrozpaczony stracił przytomność, a później prawdopodobnie popełnił samobójstwo. Podczas pobytu u księdza bohater wyjaśnia szczegółowo powody swojego zachowania, przeżywa po raz kolejny tą samą mękę. Nadal wierzy w teorię pokrewieństwa dusz, nie mogąc pogodzić się z okrutnym losem: Ten sam Bóg stworzył miłość, który stworzył wdzięki. On dusze obie łańcuchem uroku Powiązał na wieki ze sobą. Miłość to dla bohatera jedyny sens życia. Pod koniec dramatu Gustaw wyjaśnia, że powodem ziemskiej ,,pielgrzymki" jest przywiązanie jego ducha do ukochanej. Męka zakończy się po jej śmierci, gdyż - według wierzeń bohatera – nastąpi wówczas połączenie obydwu dusz. d. Śmierć Dla bohatera dramatu śmierć jest jedynie przejściem do świata duchów: Umarly!... o nie! tylko umarły dla świata! Gustaw chciał zakończyć własną mękę, ale po śmierci jego duch był wciąż przywiązany do ukochanej. Stąd kara zagubionej duszy - powrót na ziemię, powtarzanie własnej męki i przestrzeganie żywych przed pójściem tą samą drogą. Motyw śmierci pojawia się też w opowieściach Gustawa o Maryli (godzina miłości). Bohater rozróżnia trzy rodzaje śmierci. Istnieje śmierć fizyczna i śmierć wieczna potępionej duszy. Według Gustawa najcięższą jest jednak śmierć miłości, zabicie uczucia przez jednego z kochanków: (...) jest straszniejsza druga, Bo nie umarza od razu Powolna, bolesna, długa: Śmierć ta dwie społem osoby ugodzi, Lecz moje tylko zabija nadzieje. Jest to aluzja do zachowania Maryli, która zabiła w sobie miłość do Gustawa i jednocześnie zabiła nadzieję swojego ukochanego. Pomimo tego, bohater jest przekonany o wiecznym trwaniu uczucia i cierpliwie czeka na połączenie obydwu dusz. Problematyka Czwarta (druga chronologicznie) część dramatu kontynuuje problematykę drugiej części ,,Dziadów". Tym razem główną rolę odgrywa jedna postać, ucieleśniająca pojęcie romantycznej, nieszczęśliwej miłości. Gustaw - romantyczny kochanek - powraca z zaświatów po to, by uświadomić żyjącym konsekwencje ,,zabicia" ziemskiej miłości. Trzyczęściowy wywód bohatera to opowieść o wielkim zauroczeniu poparta teorią o pokrewieństwie dusz (przeznaczonych sobie jeszcze przed narodzeniem), studium rozpaczy zakończonej samobójstwem i wykład o skutkach naiwnego naśladowania bohaterów romansów. Łatwo dostrzec podobieństwo przesłania dramatu do przekazu zawartego w „Balladach i romansach" Mickiewicza (zwłaszcza utworu pt.: ,,Romantyczność”). Pustelnik nawołuje do patrzenia na świat ,,oczami duszy" i odczuwania go poprzez serce. W dramacie jego poglądy zostają przeciwstawione światopoglądowi księdza, sceptycznego wobec istnienia świata duchów (wątek duszy lichwiarza). W finale dramatu następuje triumf Gustawa, któremu - poprzez własną obecność - udaje się udowodnić istnienie fenomenów niepojętych rozumem. Opowieść Gustawa podtrzymuje także romantyczną koncepcję zaświatów, ukazaną w drugiej części dramatu. Zgodnie z wierzeniami ludu pokutujący duch musi odbyć karę adekwatną do popełnionej winy. Dusza samobójcy pojawia się na ziemi zgodnie z wolą Boga. Bohater ,,dąży między ludzi", by odbyć sprawiedliwą karę i przestrzec żyjących przed popełnieniem podobnego błędu. Poprzednie zjawy zostają wezwane przez Guślarza i pobożny lud, w przypadku Pustelnika wystarczyła szczera modlitwa dzieci i księdza. Światy żywych i umarłych istnieją tuż obok siebie. Przybysz cały czas stara się uświadomić swojemu rozmówcy tę prawidłowość. W finale posługuje się mocnym argumentem, podkreślając skuteczność ofiar składanych podczas obrzędu dziadów. Tym samym podtrzymuje przekonania o zależnościach pomiędzy żyjącymi i duszami zmarłych.