Sinusoida Krzyżanowskiego - przegląd epok literackich
Sinusoida Krzyżanowskiego to graficzne przedstawienie rozwoju epok literackich w literaturze polskiej, ukazujące zmiany w dominujących trendach i ideach od starożytności do początku XX wieku. Wykres ma formę sinusoidy, która oscyluje między dwoma biegunami: materią (wiedzą, rozumem) a duchem (wiarą, uczuciem).
Definicja: Epoka literacka to okres w rozwoju literatury charakteryzujący się dominującymi tendencjami, które pojawiają się w większości utworów danego czasu. Wspólne dla twórców danej epoki są tradycje, style artystyczne, motywy, tematy i idee.
Sinusoida przedstawia następujące epoki literackie:
- Antyk (do V w.) - skupienie na wiedzy i materii
- Średniowiecze (V-XV w.) - dominacja wiary i duszy
- Renesans (XVI w.) - powrót do rozumu i materii
- Barok (XVII w.) - zwrot ku uczuciom i duchowości
- Oświecenie (XVIII w.) - ponowne skupienie na rozumie
- Romantyzm (I poł. XIX w., 1822-1863/4) - dominacja uczuć i ducha
- Pozytywizm (II poł. XIX w., 1864-1890) - powrót do rozumu i materii
- Młoda Polska (1890-1918) - zwrot ku uczuciom i duchowości
- Dwudziestolecie międzywojenne (1918-1939) - tendencja ku równowadze między materią a duchem
Highlight: Sinusoida Krzyżanowskiego jest cennym narzędziem dydaktycznym, pomagającym zrozumieć zmiany zachodzące w literaturze polskiej na przestrzeni wieków.
Przykład: W epoce romantyzmu dominowały uczucia i duchowość, co widoczne jest w twórczości Adama Mickiewicza czy Juliusza Słowackiego. Natomiast w pozytywizmie nastąpił zwrot ku rozumowi i materii, co odzwierciedlają dzieła Bolesława Prusa czy Elizy Orzeszkowej.
Sinusoida Krzyżanowskiego to nie tylko graficzne przedstawienie epok literackich, ale także pomoc w zrozumieniu ewolucji idei i stylów w literaturze polskiej. Jest to plansza często wykorzystywana w edukacji, dostępna również w formie pdf do druku, co ułatwia naukę i zapamiętywanie dat epok literackich.
