Gramatyka - język polski

Alternatywny zapis:

,,jest" i orzecznika - najczęściej wyrazu w narzędniku, np. ,,Tomek jest lekarzem.") - przydawka - określa rzeczownik lub zaimek rzeczowy, przymiotna (przymiotnik, zaimek dzierżawczy i wskazujący, imiesłów przymiotnikowy lub liczebnik porządkowy), rzeczowna (rzeczownik, ale nie w dopełniaczu), liczebna (liczebnik, pytanie - ile?), przyimkowa (wyrażenie przyimkowe), dopełniaczowa (rzeczownik w dopełniaczu) - dopełnienie - bliższe (w zdaniu zamienionym ze strony czynnej na bierną, przejmuje funkcje podmiotu), dalsze (to takie, które nie może być wyrażone w stronie biernej) - okolicznik - określa orzeczenie (czasu, miejsca, sposobu, celu, warunku, przyczyny, przyzwolenia, stopnia i miary) Wykresy zdania pojedynczego: Nazwa związku Związek zgody Związek rządu Związek przynależności Ola oglądała wczoraj interesujący program. Ola (podmiot) wczoraj (okolicznik czasu) Funkcja Wyraz określający https://eduzabawy.com/teoria/jezyk-polski/czesci-zdania/analiza-skladniowa-zdania-pojedynczego/ dostosowuje swoją formę do wyrazu określanego. Wyraz określany narzuca określającemu swój przypadek Wyraz nadrzędny określa kiedy? wystąpienie podrzędnego w określonej formie oglądała (orzeczenie) co? program (dopełnienie) jaki?! interesujący (przydawka) (1) Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0. Związki składniowe: Pytania Pytania przydawki jaki? który? czyj? ile? czego? z czego? Pytania dopełnienia kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym? o kim? o czym? Pytania okoliczników jak? gdzie? kiedy? skąd? dokąd? po co? w jakim celu? jak? w jaki sposób? Jak bardzo? itp. • Łączne Czytam książkę (1)/i słucham dobrej muzyki (2). Przykłady Np. Przydawka + podmiot ,,Twój zeszyt" Dopełnienie + przydawka ,,Butami sportowymi" Np. Orzeczenie + dopełnienie ,,Zachwyciłam się widokiem." Podmiot + przydawka wyrażona rzeczownikiem ,,Brat Kasi" Np. Zdania złożone: - współrzędnie - składają się z pojedynczych zdań składowych, między którymi nie ma różnic gramatycznych. Każde zdanie składowe mogłoby istnieć samodzielnie. Orzeczenie + okolicznik ,,Zastanawiał się wczoraj" Okolicznik + przysłówek ,,Bardzo mocno" (2) • Przeciwstawne Poszedłem na koncert (1)/, ale zabrakło już biletów (2). (1) Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0. • Rozłączne Pojadę nad morze (1)/ albo wybiorę się w góry (2). (1) Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0. >...< (1) Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0. <...> (2) • Wynikowe Wróciłem właśnie z wakacji (1)/, więc możesz mnie odwiedzić (2). >...> (2) (2) - podrzędnie - składa się z wielu zdań składowych, w którym zdanie podrzędne wynika z nadrzędnego, a zastosowane samodzielnie nie zachowuje sensu. Rodzaje: o podmiot - obiekt wykonujący czynność lub podlegający czynności, np. Po studiach bystry Tomek został lekarzem w przychodni, O orzeczenie - wskazanie na czynność wykonywaną przez podmiot lub obejmującą go, np. Po studiach bystry Tomek został lekarzem w przychodni (na ogół jest to czasownik, jednak tu mamy orzeczenie imienne - tzn. złożone z czasownika ,,zostać", tzw. łącznika, oraz rzeczownika ,,lekarz", tzw. orzecznika; w roli łącznika najczęściej występują czasowniki: być, stać się, zostać, wydawać się), o przydawka - określenie rzeczownika lub zaimka rzeczownego, m.in. podmiotu, np. Po studiach bystry Tomek został lekarzem w przychodni, o dopełnienie - dopowiedzenie lub uzupełnienie czynności wyrażonej orzeczeniem, np. Po studiach bystry Tomek został lekarzem w przychodni, o okolicznik - określenie czynności wyrażonej orzeczeniem, np. Po studiach bystry Tomek został lekarzem w przychodni. Zdania wielokrotnie złożone - to takie zdanie, które zawiera minimum trzy orzeczenia, a więc jest zbudowane z co najmniej trzech wypowiedzeń składowych. RÓWNOWAŻNIK ZDANIA - bez orzeczenia