Ignacy Krasicki - bajki, satyry, sielanki

Alternatywny zapis:

Narrator nie wątpi, że małżeństwa są konieczne i stwierdza, że w udanym związku ludzie są szczęśliwi. Przestrzega przyjaciela przed zbytnią naiwnością i ocenianiem ukochanej na podstawie wyglądu. Odwołuje się do romansów rycerskich, które opiewają idealną miłość i piękno kobiety, ale taka miłość nie istnieje, a uroda nie zapewni szczęśliwego małżeństwa. Wykazuje, że ważniejszy jest szacunek. Wspomina żonę Arystotelesa, która choć była młoda i piękna, była kłótliwa, niemiła i pretensjonalna. Z drugiej strony ostrzega, że kobieta cicha, skromna i potulna może być taka tylko pozornie. Twierdzi, że zona powinna być mądra, szlachetna i wykształcona, ale musi szanować męża i słuchać go. Swój monolog podsumowuje stwierdzeniem, że mężczyzna powinien się ożenić, gdyż jeżeli stworzy dobre małżeństwo, to całe życie będzie szczęśliwy. Przytacza przykład kupca, który czasem ponosi straty, ale nie przestaje zajmować się handlem - takie samo ryzyko przynoszą ludzie, zawierając małżeństwa, lecz dobre małżeństwo jest warte ryzyka. ŚWIAT ZEPSUTY tematyka: moralna forma: monolog a charakterze moralizatorskim, sarkazm i ironia Narrator krytykuje obyczaje i zachowanie Polaków jako narodu, negatywne zjawiska społeczne i wady ludzi, które doprowadziły do rozbiorów Polski. Nie krytykuje konkretnych osób. Satyra oparta jest o zasadę kontrastu: obraz przodków, którzy starali się zachowywać i rozwijać cnotę oraz wszelkie pozytywne cechy: uczciwość, honor, wierność małżeńska, prawdomówność, bezinteresowność, prostota, religijność Autor przywołuje obraz wspaniałej przeszłości w pytaniach retorycznych, wylicza wady i występki współczesnego olenia. Wyraża tęsknotę za minionym pokoleniem oraz za czas mi, w których królowały zasady przez nich wyznawane. Ukazuje upadek moralny epoki i wnioskuje, że złe obyczaje doprowadziły do upadku Cesarstwa Rzymskiego. Wysuwa smutną refleksję, dotyczącą sytuacji Polski po pierwszym rozbiorze i winą obarcza Polaków. Zachęca do zachowania nadziei oraz do zmagania z nieprzychylną rzeczywistością oraz powrotu do dawnych, właściwych obyczajów. Skutkiem pogardy dla cnót będzie upadek państwa. obraz współczesnego pokolenia, które porzuciło drogę do cnoty, jest kłamliwe, bezbożne, rozpustne, podstępne, fałszywe, zawistne i niewierne tematyka: obyczajowa forma: relacja z wydarzeń, dialog, komizm postaci i słowny PIJAŃSTWO Dialog prowadzi dwóch szlachciców. Jeden z nich narzeka na swoje złe samopoczucie spowodowane nadmiarem alkoholu na wczorajszych imieninach żony i analizuje sposoby na kaca. Przybyli do niego goście, z którymi wypił wódkę, zjadł obiad, porozmawiał i dla zdrowia wypił wino. Wskutek tego rozpoczęły się gorące dyskusje na tematy polityczne i społeczne oraz bójka, który dostał butelką w łeb. Wywołało to w nim refleksje na temat pijaństwa. Rozmówca wygłasza na ten temat monolog. Porównuje pijaków do zwierząt - pijany bardziej przypomina zwierzę niż człowieka, a alkohol szkodzi zdrowiu i odbiera zdolność logicznego myślenia. Dochodzi do wniosku, że zwierzęta są rozsądniejsze od ludzi, bo nie piją alkoholu. Pochwala trzeźwość, która umożliwia zachowania dobrego humoru, sił, rozsądku i odpowiedzialności. Potępia źle pojętą przez Polaków gościnność, która jest przez nich rozumiana jako wspólne pijaństwo. Wyszydza bojowego ducha, który rodzi się przy kieliszku, zarzuca Polakom polityczne marzycielstwo i nieracjonalność. ● Satyra realizuje model dydaktyczny epoki, wykpiwa niewłaściwe zachowania i wskazuje korzyści abstynencji. Autor skupił się na krytyce jednej z narodowych wad Polaków - pijaństwie, ale wspomina także politykowanie i awanturnictwo, a wymowa satyry jest pesymistyczna. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE BAJEK: • krótkie, zwięzłe utwory epickie o charakterze alegorycznym • celem jest wyśmianie ludzkich wad, które autor ukrywa pod postaciami zwierząt lub przedmiotów • obecność morału - pouczenia i rady styl gawędziarski, czasem potoczny dotyczą tematów uniwersalnych o charakterze moralnym alegoryczna treść DEWOTKA Tematem jest fałszywa pobożność, krytyka obłudy, hipokryzji i pozornej religijności. Dewotka to osoba bardzo gorliwa, pobożna, często się modli i pragnie, aby każdy to dostrzegał. W praktyce jej modlitwy nie są szczere, a gorliwość jest na pokaz. Bohaterka bajki żarliwie się modli, błaga o wybaczenie i jednocześnie deklaruje, że sama przebacza swoim wrogom. Te słowa nie mają odzwierciedlenia w jej zachowaniu. W tym samym momencie pani wymierza karę służącej i bezlitośnie ją bije. Autor ukazuje kontrast między słowami a postępowaniem, gdyż w tym zachowaniu trudno dostrzec miłość i wyrozumiałość. Dewotka nie zdążyła jeszcze zakończyć modlitwy znakiem krzyża, a już łamie przykazania. Scena miała zszokować czytelnika i ukazać dwa oblicza postaci. Autor prosi Boga, aby uchował ludzi od tego typu pobożności i wyraża gorzką refleksję na temat fałszu i obłudy. Krytykuje nadmierną pobożność, ale nie krytykuje wiary jako wartości, pozwalającej zachować kręgosłup moralny. Bajka ma zachęcać do tworzenia szczerej relacji z Bogiem i przestrzegania nauk biblijnych w codziennym życiu, a nie na pokaz. SZCZUR I KOT typ: bajka epigramatyczna Tematem jest ludzka pycha. Bohaterem bajki jest szczur, który symbolizuje człowieka zbyt pewnego siebie, wynoszącego się ponad swój stan. Siedzi na ołtarzu podczas mszy i przechwala się twierdząc, że to dla niego pali się kadzidło -przejaw przypisywania sobie niezasłużonych honorów. Ta postawa obraca się przeciwko szczurowi: dym z kadzidła sprawia, że ten krztusi się. Wykorzystuje to kot, który porywa i dusi szczura. Ofiara sama sobie jest winna. Nadmierna pycha idzie w parze z głupotą i prowadzi do klęski. Zamiast zdawać sobie sprawę z zagrożeń, szczur wolał napawać się nieprzeznaczonymi dla niego zaszczytami. Gdyby był skromniejszy, udałoby mu się uciec. Autor nie formułuje morału i pozostawia czytelnikowi zadanie wyciągnięcia nauki. Jest ona oczywista: zbytnia i bezmyślna pycha, brak dystansu wobec siebie, brak umiejętności obiektywnej oceny sytuacji oraz głupota stają się przyczyną nieszczęścia. FILOZOF typ: bajka epigramatyczna Punkt wyjścia do przemyśleń na temat ludzkich wad, niemoralnych wzorców postępowania. Krytykuje zbytnie poleganie na nauce i zdrowym rozsądku, zaniedbywanie spraw duchowych, co wyróżnia utwór na tle twórczości oświeceniowej, pełnej zachwytu i postępem naukowym. Bajka podważa autorytet rozumu i bezwzględnego kierowania się zdrowym rozsądkiem. Bohaterem jest filozof, zafascynowany naukowym poznaniem rzeczywistości i niedopuszczający do siebie możliwości istnienia istot pozaziemskich. Nie wierzy w Boga i nie szanuje religii. Czuje wyższość nad chrześcijanami, ponieważ on kieruje się rozsądkiem i ma dowody na słuszność swoich poglądów. Gdy dotyka to słabość, pozornie zdecydowane poglądy filozofa ulegają natychmiastowej zmianie. Zaczyna wierzyć w Boga i upiory. Łatwo odrzucać istnienie Boga, gdy żyje się w szczęściu i dobrobycie, trudniej jednak, gdy los nie sprzyja. Stosunek autora do filozofa jest prześmiewczy i ukazuje, że w rzeczywistości jest słaby, a udaje silnego. Utwór skłania do przemyśleń nad zmiennością i ulotnością ludzkiego życia, gdyż wiele sytuacji może zburzyć uporządkowany system wartości. JAGNIĘ I WILCY typ: bajka epigramatyczna Refleksje na temat świata ludzi i rządzących nim bezwzględnych praw. Bajka jest przestrogą przed naiwnością w świecie, gdzie obowiązuje prawo silniejszego. Rozpoczyna się stwierdzeniem, że jeśli ktoś czegoś chce, zawsze znajdzie powód, żeby to zrobić i usprawiedliwić można najgorsze postępowanie. Autor przedstawia kontrast między wilkami a jagnięciem. Wilki są silniejsze, mają przewagę liczebną, a jagnię nie ma z nimi szans. Spotykają się w lesie, gdzie jagnię nie może liczyć na pomoc i jest w beznadziejnej sytuacji. Głód wilków, przewaga sił i miejsce spotkania są wystarczającym usprawiedliwieniem dla zjedzenia jagnięcia. Bajka to krytyka naiwności. Czytelnik nie czuje litości dla jagnięcia, trudno winić zwierzęta za skorzystanie z okazji na zdobycie pokarmu. Zachowanie wilków jest spowodowane ich naturą - drapieżnik musi polować, by przetrwać. Inaczej, cierpiałby głód. Krasicki piętnuje ofiarę, bo powinna zdać sobie sprawę z tych naturalnych praw i unikać niebezpieczeństw. Zachowała się ryzykownie, nierozważnie i głupio. Sama sprowadziła na siebie nieszczęście. WILK I OWCE typ: bajka narracyjna Wilk charakteryzował się łakomstwem i z tego powodu zainteresował go kawał mięsa przy drodze. Nie zauważył, że przy miesie znajduje się specjalna pułapka. Dał się złapać. Podczas gdy był uwięziony, pojawiły się owce, które zauważyły wzdychającego nad swoim losem wilka. Wilk zaczął kłamać, chcąc wymusić łaskę. Opowiadał, że nie padł ofiarą pułapki, a zamknął się w niej z własnej woli. Starał się przekonać owce, że to forma pokuty za wcześniejsze czyny. Owce jako zwierzęta wrażliwe i naiwne, były gotowe mu wybaczyć. Prosiły go, aby wyszedł z dołu, ale wilk wciąć opisywał swoje winy i upierał się o pozostaniu tam. Zgodził się jednak, a gdy wyszedł zjadł wszystkie owce. Autor poucza, że nadmierne zaufanie może doprowadzić do tragedii. Należy zachować ostrożność wobec deklaracji silniejszych od siebie. Powinniśmy zawsze zachowywać się rozważnie i nie dać się zmanipulować. PODRÓŻNY typ: bajka epigramatyczna Bajka opisuje los wędrowca błądzącego samotnie po stepie. Wędrówka była długa i skończyły mu się zapasy. Podróż była wymagająca trudna i wyczerpująca. W trakcie wędrówki bohater natknął się na worek wypełniony nieznaną mu zawartością. Był głodny, spragniony i zmęczony. Liczył, że zawartość worka mogła mu pomóc. w worku były diamenty, które okazały się nieprzydatne. Autor przedstawia prawdę o życiu - w chwili zagrożenia życia i kryzysu, bogactwo okazuje się nieprzydatne, bo nie zastąpi w żaden sposób podstawowych potrzeb człowieka. Ukazuje, że majątek nie rozwiązuje wszystkich problemów i uświadamia, że gromadzenie kosztowności, chciwość i skupienie się na dobrach materialnych nigdy nie są dobrymi wyborami. franciszek Karpiński CECHY CHARAKTERYSTYCZNE SIELANKI: • przedstawienie życia wiejskiego w wyidealizowany sposób • opisuje pogodne, beztroskie życie, uroki przyrody, przyjemność płynącą z pracy na łonie natury • skupie się na szczęśliwej i spełnionej miłości • gatunek synkretyczny (łączy elementy liryki, epiki i dramatu) • najczęściej występuje w formie lirycznego monologu, przeplecionego dialogiem • często ukazuje świat mitologiczny LAURA I FILON →sielanka ma charakter dialogu, poprzedzonego monologiem Laury → bohaterowie utworu to para zakochanych pasterzy - Laura i Filon Laura na spotkanie pod umówionym jaworem przybywa spóźniona, ale nie zastaje ukochanego. W swoim monologu wyraża żal, zazdrość i złość. Czekała na spotkanie z Filonem, ale zawiodła się i rozgniewana, pełna niepokoju, wyobraża sobie, że Filon znalazł inną kobietę. Próbuje pocieszać się myślą, że być może coś innego mu przeszkodziło. Złość wygrywa, a zraniona i zazdrosna Laura nazywa Filona zdrajcą, rozbija koszyk z malinami i rwie wieniec. W dramatycznym momencie pojawia się Filon, który czekając zbyt długo na Laurę schował się, by w ten sposób wypróbować miłość dziewczyny i usłyszeć, co będzie mówiła na jego temat. Dialog kochanków przynosi czułe pojednanie i utwierdzenie się obojga we wzajemnym uczuciu oraz miłości. Kończą spotkanie o wschodzie słońca. Tematem sielanki są: → szczere i prawdziwe uczucia prostych ludzi → zazdrość i gniew zostają zwyciężone przez prawdziwą miłość → tło wewnętrznych przeżyć i stanów emocjonalnych jest wiejska przyroda → emocje, uczucia i wzajemne relacje zakochanych bohaterów