Filozofia i nauka w pozytywizmie

Filozofia pozytywizmu opierała się na racjonalnym podejściu do rzeczywistości i wierze w postęp naukowy. Kluczowymi filozofami pozytywizmu byli

1. Herbert Spencer - twórca organicyzmu
2. Hipolit Taine
3. John Stuart Mill

Definition Organicyzm to pogląd głoszący, że społeczeństwo funkcjonuje jak organizm biologiczny.

Ważną rolę odegrała teoria ewolucji Karola Darwina, która zrewolucjonizowała myślenie o pochodzeniu gatunków.

Highlight Filozofowie pozytywizmu i ich poglądy znacząco wpłynęli na kształtowanie się światopoglądu epoki.

W literaturze dominowały gatunki epickie, szczególnie powieść i nowela. Poezja, choć mniej popularna niż w romantyzmie, była reprezentowana przez takich twórców jak Adam Asnyk i Maria Konopnicka.

Quote "Pozytywizm jest nazywany czasami nie poetyckimi" - co podkreśla dominację prozy w tym okresie.

Twórcy pozytywizmu i ich dzieła to m.in.

• Bolesław Prus "Lalka", "Faraon", "Emancypantki", "Placówka"
• Henryk Sienkiewicz Trylogia, "Quo vadis", "Krzyżacy"
• Eliza Orzeszkowa "Nad Niemnem"

W nowelach wyróżniali się

• Bolesław Prus "Antek", "Kamizelka", "Katarynka"
• Henryk Sienkiewicz "Janko muzykant"
• Maria Konopnicka "Miłosierdzie gminy", "Mendel gdański"

Example Praca organiczna w "Lalce" Bolesława Prusa jest zobrazowana przez działalność Stanisława Wokulskiego.

Warto również wspomnieć o rozwoju literatury dziecięcej, reprezentowanej przez takich autorów jak Henryk Sienkiewicz ("W pustyni i w puszczy") czy Maria Konopnicka ("O krasnoludkach i sierotce Marysi").

Literatura Pozytywizmu

Epoka pozytywizmu przyniosła rozkwit prozy, szczególnie powieści i nowel.

Highlight Najważniejsi pisarze epoki to Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz i Eliza Orzeszkowa.

Najważniejsze dzieła okresu

• "Lalka" i "Faraon" Bolesława Prusa
• Trylogia Henryka Sienkiewicza
• "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej

Example Wokulski praca organiczna przykłady można znaleźć w "Lalce" Prusa, gdzie główny bohater realizuje ideały pozytywistyczne poprzez działalność gospodarczą.

Literatura Dziecięca i Powszechna

W okresie pozytywizmu rozwinęła się również literatura dziecięca.

Highlight Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka i Jadwiga Łuszczewska byli głównymi twórcami literatury dla dzieci.

Znaczące dzieła literatury powszechnej tego okresu

• "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego
• "Wojna i pokój" Lwa Tołstoja
• "Komedia ludzka" Honoriusza Balzaka

Example "W pustyni i w puszczy" Sienkiewicza to przykład literatury łączącej wartości edukacyjne z przygodową fabułą.

Realizm jako główny nurt epoki

Realizm w pozytywizmie charakteryzował się dążeniem do wiernego odzwierciedlenia rzeczywistości. Odrzucał fantazję na rzecz faktów i naukowego podejścia.

Definition Realizm to metoda twórcza dążąca do obiektywnego przedstawienia rzeczywistości.

Example W malarstwie realistycznym wyróżniali się Gustaw Courbet, Józef Chełmoński i Jan Matejko.

Początki i kontekst pozytywizmu

Pozytywizm w Polsce rozpoczął się po klęsce powstania styczniowego w 1864 roku, co stanowiło punkt zwrotny w polskiej myśli społecznej i literackiej. W Europie analogiczny okres, znany jako realizm, trwał od około 1850 do 1880 roku.

Highlight Ramy czasowe pozytywizmu w Polsce to 1864-1890, podczas gdy pozytywizm w Europie (realizm) trwał od 1850 do 1880.

Skąd pochodzi nazwa pozytywizm? Termin ten wywodzi się z filozofii pozytywnej, zapoczątkowanej we Francji w drugiej połowie XIX wieku. August Comte użył go po raz pierwszy w swoich "Wykładach filozofii pozytywnej".

Vocabulary Pozytywizm w ówczesnym rozumieniu oznaczał coś praktycznego, realnego, opartego na wiedzy, w przeciwieństwie do dzisiejszego znaczenia "dodatni" czy "dobry".

Okres ten charakteryzował się znaczącym postępem cywilizacyjnym, w tym rozwojem kolei parowej i telegrafu, co jednak pogłębiło różnice społeczne. Te nierówności znalazły odzwierciedlenie w literaturze i sztuce, czego przykładem jest obraz Józefa Chełmońskiego "Orka" czy "Lalka" Bolesława Prusa.

Example Praca organiczna i praca u podstaw to kluczowe koncepcje pozytywizmu, mające na celu poprawę sytuacji społecznej i gospodarczej.

Program pozytywistów obejmował

1. Pracę organiczną
2. Pracę u podstaw
3. Emancypację kobiet
4. Asymilację Żydów