Od antyku do średniowiecza - trwałe wartości i konflikty moralne
"Antygona" Sofoklesa prezentuje fundamentalny konflikt między prawem boskim a ludzkim. Tytułowa bohaterka sprzeciwia się zakazowi króla Kreona i grzebie ciało brata Polinejkesa, kierując się prawami boskimi nakazującymi godny pochówek. Za swój czyn zostaje skazana i popełnia samobójstwo. Kreon, broniący praw ludzkich, traci syna i żonę, co pokazuje tragiczne konsekwencje konfliktu wartości.
Tragizm ludzkiego losu w literaturze antycznej widać wyraźnie na przykładzie rodu Labdakidów, z którego pochodzi Antygona. Rodzina ta jest skazana na klęskę przez fatum - niezależnie od wyborów, jakich dokonują bohaterowie, prowadzą one do upadku. Antygona, wybierając wierność wobec brata i praw boskich, musi ponieść karę. Również Kreon, przedkładając władzę nad więzy rodzinne, traci wszystko, co kochał.
Pamiętaj! Tragizm w antycznej tragedii wynika z konfliktu wartości, w którym bohater musi dokonać wyboru między dwiema racjami, a każdy wybór prowadzi do katastrofy.
"Legenda o świętym Aleksym" ukazuje średniowieczny ideał świętości oparty na ascezie i wyrzeczeniu. Bohater, pragnąc dostać się do nieba, porzuca żonę, rodzinę i majątek, wybierając życie żebraka. Jego śmierci towarzyszą cudowne znaki, a ciało ma uzdrawiającą moc. Ta opowieść ilustruje średniowieczne przekonanie, że droga do zbawienia prowadzi przez wyrzeczenie się dóbr doczesnych.
"Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" wprowadza popularny w średniowieczu motyw tańca śmierci (danse macabre). Śmierć, przedstawiona jako rozkładający się trup kobiety, tańczy z kosą, przypominając o przemijalności życia. Zabiera ona wszystkich bez względu na status społeczny, bogactwo czy zasługi, co podkreśla równość ludzi wobec śmierci i marność ziemskich hierarchii.