Polska powieść historyczna i "Potop" Sienkiewicza

Polska powieść historyczna przeszła znaczącą ewolucję przed powstaniem "Potopu" Henryka Sienkiewicza. W okresie pozytywizmu gatunek ten początkowo nie cieszył się dużym uznaniem, ustępując miejsca powieściom współczesnym, które lepiej odpowiadały hasłom epoki.

Rozwój polskiej powieści historycznej:

1. Okres przed 1830 r. - wpływ powieści walterscottowskich $np. "Jan z Tenczyna" Juliana Ursyna Niemcewicza$
2. Romantyzm - dwa główne nurty: Gawęda szlachecka $charakteryzująca się luźną kompozycją$ Dokumentarna powieść historyczna $minimalizująca fikcję, oparta na źródłach historycznych$

Vocabulary: Powieść walterscottowska - typ powieści historycznej wzorowany na twórczości Waltera Scotta, łączący wątki historyczne z fikcyjnymi.

Szkoły historyczne, które wpłynęły na kształtowanie się polskiej powieści historycznej:

• Szkoła warszawska $zachęcająca do oporu przeciwko zaborcom, potępiająca lojalizm$
• Szkoła krakowska $krytyczna wobec przeszłości, propagująca lojalizm, znana jako "stańczycy"$

Definition: Stańczycy - nazwa grupy politycznej wywodząca się od pamfletu politycznego "Teka Stańczyka", propagującej lojalizm wobec zaborców.

Cechy historycznych powieści Henryka Sienkiewicza, w tym "Potopu":

1. Podporządkowanie zdarzeń idei "ku pokrzepieniu serc"
2. Połączenie elementów powieści dokumentalnej i walterscottowskiej
3. Synkretyzm gatunkowy $łączenie cech powieści przygodowej, romansu, sensacji i legendy$
4. Romantyczna koncepcja historyzmu - naród jako organizm, historia jako proces
5. Eksponowanie chwalebnych momentów z historii narodowej
6. Łączenie wielkiej historii narodu z małą historią jednostek

Highlight: Geneza Potopu wiąże się z Sienkiewiczowską ideą tworzenia literatury "ku pokrzepieniu serc", mającej podnosić na duchu naród polski w okresie zaborów.

Stylizacja w "Potopie":

• Biblijna
• Romantyczna $podniosły styl, opisy obrony Jasnej Góry$
• Homerycka

Komizm w powieści:

• Komizm postaci $np. Roch Kowalski i jego słynne "Ociec prać!"$
• Komizm sytuacyjny $np. Zagłoba walczący z małpami$
• Komizm słowny $powiedzonka Zagłoby, wypowiedzi Rocha Kowalskiego$

Example: "Ja jestem pan Kowalski, a to jest pani Kowalska" - przykład komicznej wypowiedzi Rocha Kowalskiego, odnoszącego się do swojej szabli.

Konstrukcja świata przedstawionego w "Potopie":

• Wyraźna rama chronologiczna $lata 1655-1656$
• Schemat powieści sensacyjnej $stopniowanie napięcia$
• Paralelizm zjawisk przyrody i wydarzeń historycznych
• Heroizacja i sakralizacja wybranych bohaterów

Highlight: Potop najważniejsze informacje obejmują nie tylko fakty historyczne, ale także mistrzowskie połączenie różnych elementów literackich, tworzących wielowymiarowe dzieło.

Obrońcy ojczyzny i zdrajcy w "Potopie":

• Patrioci: Jan Kazimierz Waza, paulin Augustyn Kordecki, Jan Zagłoba, Andrzej Kmicic, Michał Wołodyjowski, Oleńka Billewiczówna $symbol polki patriotki$
• Zdrajcy: Janusz Radziwiłł, Bogusław Radziwiłł

"Potop" Sienkiewicza, łącząc elementy różnych tradycji literackich i historycznych, stał się arcydziełem polskiej powieści historycznej, oferując nie tylko fascynującą fabułę, ale także głęboką refleksję nad narodową tożsamością i historią.

Strona 6: Galeria postaci historycznych

Powieść przedstawia szereg wyrazistych postaci historycznych i fikcyjnych:

Highlight: Każda z postaci reprezentuje określone wartości i postawy społeczne.

Example: Jerzy Michał Wołodyjowski - "mały rycerz", uosabia ideał żołnierza i patrioty.

Strona 7: Postacie drugoplanowe

Obraz społeczeństwa w Potopie dopełniają barwne postacie drugoplanowe:

Example: Roch Kowalski - przykład prostego, ale wiernego żołnierza.

Highlight: Kiemlicze reprezentują szlachtę zaściankową - chciwą, ale lojalną.