Quo Vadis - egzamin ósmoklasisty

Alternatywny zapis:

jego sens. O Te słowa mogą być również skierowane do całego świata. Jak dalej potoczą się losy Europy? Czy wygra idea chrześcijaństwa? Czas akcji - Lata 63-66 rok naszej ery. przybycie Winicjusza do Rzymu - 63 rok, O pożar Rzymu i prześladowania chrześcijan - 64 rok, o samobójstwo Petroniusza - 66 rok, O w epilogu: śmierć Nerona - 68 rok. Miejsce akcji O O Rzym - Wieczne Miasto na siedmiu wzgórzach. Ogromne, wielonarodowościowe miasto. Bardzo zróżnicowane - nędzne, brudne dzielnice ubogich i pełne przepychu domy bogaczy. To miasto okrutne, rozpustne. Na co dzień zdarzają się tu mordy, gwałty, kradzieże. Rzymianie czczą cezara, bo boją się go. Ale jednocześnie drwią z niego. Każdy myśli tylko o własnej korzyści. Męczeństwo chrześcijan jest dla nich wspaniałym widowiskiem, okrutna śmierć niewinnych nie wzbudza ani litości, ani przerażenia. O Augustianie - najbliżsi z otoczenia cezara, doradcy. Patrycjusze - możne rody rzymskie. Zasiadają w senacie, sprawują najwyższe urzędy, biorą udział w wyprawach wojennych, ale na co dzień uczestniczą w niekończących się zabawach, ucztach. O Pretorianie - Żołnierze, przyboczna gwardia cezara. Funkcję pretora (zwierzchnika gwardii) pełnił Tygellin - największy konkurent i zaciekły wróg Petroniusza. O ● O Obywatele rzymscy ludzie wolni, ale niezbyt bogaci. Kupcy, rzemieślnicy, także wolna biedota (np. Chilon). O Niewolnicy - często to jeńcy wojenni. Nie mają żadnych praw. Wśród nich wyróżniają się gladiatorzy. O Ancjum (miejsce krótkiego wyjazdu Nerona i jego dworu). Główne wątki Fikcyjny: ■ miłość Winicjusza i Ligii. Historyczny: O O ■ panowanie cesarza Nerona, walka Petroniusza i Tygellina o wpływ na władcę. ■ umacnianie się chrześcijaństwa, O ■ pożar Rzymu, ■ prześladowanie chrześcijan. ■ O Narrator wszechwiedzący, przedstawiający wydarzenia z pewnego dystansu czasowego, subiektywny - ocenia i komentuje wydarzenia; oprócz narracji trzecioosobowej pojawia się pamiętnikarska (np. w postaci listów Winicjusza). Ważne postacie Quo vadis O Postacie historyczne: ■ Neron Poppea Sabina ■ Petroniusz ■ Tygellinus I Pomponia Grecyna I Apostołowie Piotr i Paweł ■ Akte ■ Seneka Postacie fikcyjne: ■ Aulus Plaucjusz ■ Ursus ■ Chilon Marek Winicjusz Ligia (Kallina) ■ Eunice ■ Kryspus ● Przemiana bohaterów ■ Glaukos O Winicjusz ■ Porywczy, dumny patrycjusz, pragnie Ligii ze względu na jej urodę. Nie waha się popełnić zbrodni, napada na dom chrześcijan. Dobroć chrześcijan dziwi go, stopniowo zaczyna rozumieć ich religię. ■ Życie dworu Nerona wydaje mu się okrutne, puste i bezwartościowe w porównaniu z życiem grupy chrześcijan. Pożar Rzymu i prześladowanie chrześcijan, próby ratowania Ligii pogłębiają jego miłość do dziewczyny i wiarę w Chrystusa. O ■ Szczęśliwe uratowanie Ligii - Winicjusz jest już innym człowiekiem: kochającym, pokornym, współczującym chrześcijaninem. Chilon O ■ Ubogi, ale sprytny - na zlecenie Winicjusza (i za sporą zapłatą) szuka Ligii. Oszukuje, kłamie, planuje zbrodnię na Glauku, który mógłby ujawnić zbrodniczą przeszłość Chilona. I Niespodziewanie otrzymuje przebaczenie od Glauka i innych chrześcijan. ■ I Planuje zemstę na Winicjuszu i chrześcijanach, którzy upokorzyli go swoją dobrocią. ■ Donosi Neronowi na chrześcijan. Kłamie, mówiąc o ich winie, pomaga w chwytaniu i prześladowaniu ich. Nareszcie jest bogaty, nie potrafi jednak znieść odpowiedzialności za swe okrucieństwo, nie chce oglądać igrzysk. Szczerze żałuje za swą podłość, publicznie oskarża Nerona o podpalenie Rzymu, ginie jako chrześcijanin i męczennik. Walka dwóch światów O Świat pogański Politeizm - wiara w wielu bogów, ale też ateizm – brak wiary w opiekę jakiegokolwiek boga (np. Petroniusz). Bogów traktowano z przymrużeniem oka, zwracano się do nich jedynie w potrzebie, nie stosowano się do nakazów religii. Nie znano pojęcia równości ludzi, np. niewolnicy byli uważani za ,,mówiące przedmioty". Kierowano się chęcią zysku, władzy, zabawy. Ale ten świat ma dwa oblicza: ● wspaniała kultura, filozofia, nauka Petroniusz Kocha sztukę i piękno, jest estetą, zdystansowany wobec świata, ma własne zdanie i potrafi go bronić (to rzadkość na dworze cezara). Jednak gardzi tłumem, nie lubi pospólstwa, nie protestuje przeciwko zbrodniom. Także Seneka, Akte, Aulus Plaucjusz. ● morderstwa, gwałty, zbrodnie, rozpusta, zdrady ■ Neron Uosabia to, co najgorsze w człowieku, nie waha się przed najbrutalniejszą zbrodnią. Nie potrafi rozróżnić dobra od zła. Uważa się za boga, czuje się bezkarny. Jednocześnie jest tchórzem, boi się krytyki własnej sztuki. Dlatego najczęściej zabija tych, którzy niedostatecznie go chwalą. Także Tygellin i większość z otoczenia cezara. Świat chrześcijański ■ Monoteizm - wiara w jednego Boga. Naukę Chrystusa przyjmowali głównie ludzie ubodzy, ponieważ niosła nadzieję, nakazywała wyrzeczenie się majątku, miłość bliźniego, obiecywała pośmiertną nagrodę za uczciwe, a nie bogate i sławne życie. Wszystkich ludzi traktowano jak równych. Kierowano się miłością, dobrocią. Chrześcijanie umierali godnie, w pokorze, potrafili przebaczyć nawet swoim katom. Ale ten świat ma dwa oblicza: ● fanatyczne Kryspus Żałujcie za grzechy wasze! Wybiła godzina sądu, gniewu i klęski. Jest fanatykiem religijnym, uczciwym, ale często okrutnym. Uważa, że prześladowania chrześcijan ■ ● Bohaterowie O Neron - 30-letni cezar. Despotyczny, odrażający. Zabójca matki, brata i pierwszej żony. Okrutny, bezwzględny, szalony. Zmusza wszystkich, aby zachwycali się jego sztuką. Zabija tych, którzy są dla niego niewygodni. Podpalacz Rzymu (szukał twórczego natchnienia). Nie ma żadnych pozytywnych cech. Uwielbia okrucieństwo. O O Poppea Augusta - druga żona Nerona. Piękna, zimna, okrutna, zazdrosna o swą urodę. Wyrachowana, bezlitosna. Nienawidzi Ligii - jest zazdrosna o jej urodę i miłość Winicjusza. Ale jest matką - kocha małą Augustę i Rufusa. Niestety, dzieci umierają (Rufus zabity na rozkaz ojczyma - Nerona). Winicjusz - młody, przystojny patrycjusz. Dumny i zapalczywy, z trudem pohamowuje gniew. Pragnie zdobyć uczucie Ligii, popełnia wiele błędów (jest natarczywy, zbyt surowo karze niewolników i Chilona). Dzięki Ligii uczy się miłości, przebaczenia, współczucia. Lęk o życie Ligii sprawia, że staje się prawdziwym wyznawcą Chrystusa. O Ligia (Kallina), córka króla Ligów. Piękna, cicha, niewinna, pokorna chrześcijanka. Od dziecka wychowywana w Rzymie. Szczerze kocha Winicjusza, chce, aby przyjął chrzest. Petroniusz mistrz elegancji na dworze Nerona. Przystojny patrycjusz. Wybitny znawca sztuki. Błyskotliwy, dowcipny, niepokonany w dyskusjach. Lubi wykwintny styl życia, dlatego nie chce przyjąć chrześcijaństwa. Nie lubi pospólstwa - brzydzi się ubóstwem, kalectwem, brzydotą. Umiera godnie, w trakcie zabawy. Ursus - sługa Ligii (nie niewolnik). Olbrzym o ogromnej sile. Prosty, ufny, wierny Ligii. Uczciwy, prawdomówny. Wzbudza podziw tłumu. O Chilon Chilonides - oszust, kłamca. Ubogi, sprytny, inteligentny. Bezwzględnie wykorzystuje uczucia Winicjusza i naiwność Ursusa. Bez skrupułów zdradza chrześcijan, donosi na nich. Ale przed śmiercią nawraca się i szczerze żałuje. O są zasłużoną karą za ich grzechy i zbyt małą wiarę. Ostatecznie jednak (za sprawą apostoła Pawła) umiera pogodzony ze światem, szczęśliwy i spokojny. ● świątobliwe O apostoł Piotr A teraz błogosławię was, dzieci moje, na mękę, na śmierć, na wieczność. Prawdziwy ojciec wszystkich chrześcijan. Cierpi wraz z nimi, uczy przebaczać, pociesza ich, obiecuje wieczne życie w niebie. O O Apostołowie Piotr i Paweł - pierwsi zwierzchnicy Kościoła. Uczą pokory, miłosierdzia i przebaczenia. Umierają śmiercią męczeńską. ● Przebieg wydarzeń O Powrót Winicjusza z wojny do Rzymu. W domu Aulusa Plaucjusza poznaje Ligię. O Intryga Petroniusza - przedstawienie Ligii na dworze Nerona ma uczynić z niej kochankę Winicjusza. Uczta u Nerona - rozpusta, Neron widziany oczami przerażonej Ligii, niepokojące zachowanie Winicjusza (napastowanie Ligii). Choroba małej Augusty - córki Nerona. Ligia popada w niełaskę (zazdrosna Poppea oskarża ją o rzucenie uroku na dziecko). O Porwanie Ligii przez Ursusa w drodze do domu Winicjusza. Gniew Winicjusza straszliwa kara dla niewolników. O Poszukiwania i oszustwa Chilona. Pierwszy kontakt Winicjusza z grupą chrześcijan. Przybycie apostoła O Piotra. O Napad Winicjusza na dom chrześcijanina Kryspusa - nieudana próba porwania Ligii, choroba Winicjusza, troskliwość i przebaczenie Ligii. ● Pobyt wśród chrześcijan - stopniowe nawracanie się Winicjusza, miłość młodych. O Zaręczyny Winicjusza i Ligii. Wyjazd dworu Nerona do Ancjum. Neron marzy o pożarze Rzymu. O Pożar Rzymu. Winicjusz poszukuje Ligii. Publiczny występ Nerona. Modlitwy chrześcijan. Chrzest Winicjusza. Neron obarcza chrześcijan winą za podpalenie Rzymu. Chilon donosi cezarowi na chrześcijan i planuje zemstę na Winicjuszu. O Petroniusz występuje w obronie chrześcijan i popada w niełaskę. Uwięzienie Ligii i tysięcy innych chrześcijan. o Igrzyska męczeństwo chrześcijan (dzikie zwierzęta, ukrzyżowania, żywe pochodnie w ogrodach Nerona - -palenie żywcem). Rozpacz, nawrócenie, chrzest i męczeńska śmierć Chilona. Lud rzymski zaczyna wątpić w winę chrześcijan. Walka Ursusa z turem ocalenie Ligii. O Śmierć apostołów - koniec męczeństwa chrześcijan. Bunt patrycjuszy przeciwko Neronowi. O O O O Wyjazd Winicjusza i Ligii na Sycylię. Samobójstwo Petroniusza. Bunt legionistów przeciwko cezarowi. Śmierć Nerona. WAŻNE INFORMACJE O Kontrast - główna zasada w konstrukcji świata przedstawionego ■ szlachetni chrześcijanie - zdemoralizowani Rzymianie, ■ esteta Petroniusz - prymitywny Tygellin, ■ szlachetny Glaukos - podły Chilon, ■ egoistyczna Poppea - szczerze kochająca Akte. Kontrastowe pary bohaterów: O O O ■ Neron i apostoł Piotr - to dwaj przywódcy, zupełnie różni od siebie - jeden despotyczny, drugi opiekuńczy. Świat Nerona przemija, dla apostoła Piotra rozpoczyna się epoka wielkich zwycięstw. Zwróć uwagę na sceny śmierci obu przywódców - święty Piotr umiera jak zwycięzca, godnie i dumnie. Neron nawet nie ma odwagi odebrać sobie życia, żebrze o łaskę. Poppea i Ligia - obie piękne, ale całkowicie odmienne - jedna bezwzględna i świadoma swej urody, druga dobra, naturalna, kochająca. Kontrastowe sceny - obrazy ■ Śmierć chrześcijan, także Petroniusza i śmierć Nerona. O ■ ■ Uczta u Nerona (rozpusta, kłamstwa, strach) i modlitwy chrześcijan (pokora, miłość, ufność). Co się dzieje w Quo vadis? Wątek historyczny Jest rok 63 n.e. Od dziewięciu lat cesarzem rzymskim jest Neron, nazywany Rudobrodym (Ahenobarbus). Woli on jednak poezję i taniec niż rządzenie krajem. Czuje się artystą: pisze wiersze, występuje na scenie - tłum dworaków zachwyca się, bo nikt przecież nie odważy się na słowo krytyki! Cesarz urządza wystawne uczty i igrzyska. Jego doradcy i dworacy rywalizują ze sobą - wiedzą, że ich los zależy od sympatii Nerona. Jest tak choćby w wypadku Tygellina, dowódcy pretorianów, i Petroniusza. Ten ostatni jest inteligentny i dowcipny, umie wpłynąć na cezara. Któregoś razu Neron czyta wiersze o pożarze Troi. Petroniusz krzywi się - ten pożar ,,za mało płonie". Cesarz skarży się, że nigdy nie widział prawdziwego pożaru miasta. Jego pragnienie jest rozkazem... Nagle w Rzymie wybucha wielki pożar - dziwny, bo zabrania się go gasić. Szybko pojawiają się pogłoski, że to władca jest powodem tragedii. Aby je uciszyć, zrozpaczonym ludziom podsuwa się winnych - to chrześcijanie podpalili Rzym! Zapełniają się rzymskie więzienia, a później cyrkowe areny. Wyznawcy Chrystusa są mordowani w okrutny sposób, a ich śmierć ma być rozrywką dla rzymskiego ludu. Giną więc rozszarpywani przez dzikie zwierzęta, krzyżowani i podpalani (słynne pochodnie Nerona!). Ofiarami prześladowań są również apostoł Piotr oraz Paweł z Tarsu. Petroniusz krytykuje cesarza i traci wpływy. A ponieważ jednocześnie wykryto spisek Pizona, zostaje oskarżony o sprzyjanie zdrajcom. Woli sam umrzeć - wydaje wspaniałą ucztę, w trakcie której popełnia samobójstwo. Neron bawi się, ale i jego dni są policzone. Buntują się legie pod wodzą Windeksa i kto inny zostaje okrzyknięty cezarem. Cesarz także popełnia samobójstwo, ale brakuje mu odwagi - sztylet musi popchnąć wyzwoleniec. Sienkiewicz w doskonały sposób splótł ze sobą historię i fikcję literacką. Pokazuje prawdziwe dzieje Rzymu w czasie ostatnich lat panowania Nerona - zwłaszcza pożar Wiecznego Miasta, który w rzeczywistości miał miejsce w lipcu 64 roku. Większość bohaterów Quo vadis to postacie historyczne. o Wątek fikcyjny: miłość Winicjusza i Ligii On - młody rzymski patrycjusz, żołnierz walczący wcześniej z Partami, energiczny i porywczy. Był ,,pięknym i atletycznym młodzieńcem". Ona - córka władcy Ligów, zakładniczka wychowywana w domu Aulusów, delikatna i wrażliwa. Miała ,,twarz różową i przezroczą, i świeże usta jakby do pocałunku złożone, i niebieskie jak lazur mórz oczy, i alabastrową białość czoła, i bujność ciemnych włosów". Miłość Marka Winicjusza i Ligii jest w powieści Sienkiewicza najważniejszym wątkiem. To właściwie uczucie od pierwszego wejrzenia - od momentu, w którym młodzieniec ujrzał świtem Ligię myjącą się w ogrodowej fontannie. Na początku Winicjusz widział tylko piękne ciało i czuł jedynie pożądanie. Chciał uczynić z Ligii swoją kochankę. Petroniusz pomógł siostrzeńcowi w małej intrydze: namówił Nerona, by zabrał zakładniczkę i dał pod opiekę właśnie Winicjuszowi. Marek nie był obojętny Ligii, ale ona zupełnie inaczej pojmowała miłość. Jakże się zawiodła, gdy na uczcie u Nerona ten, któremu tak ufała, rzucił się na nią i zaczął całować. Wpadła w rozpacz na wieść, że została oddana Winicjuszowi. Jak uciec? Nie chciała narażać przybranych rodziców, więc za radą Akte chrześcijanie odbili ją w drodze do domu Marka. Ucieczka Ligii jeszcze silniej podziałała na młodego Rzymianina. Dziewczyna nie chciała mu ulec! Niepojęte! Zapragnął ją zdobyć za wszelką cenę. Eunice, niewolnica Petroniusza, przyprowadziła Chilona - on znajdzie miejsce, w którym ukryła się Ligia. Rzeczywiście, przebiegły Grek przyniósł wiadomość, że za kilka dni dziewczyna będzie w Ostrianum słuchała słów apostoła. Pierwsza myśl Marka - porwać ją! Zapłacił najsilniejszemu z gladiatorów, Krotonowi, by zabił opiekującego się Ligią Ursusa. A jednak porwanie się nie udało. To Ursus zabił Krotona i omal nie zabił Marka. Już wcześniej jednak młody Rzymianin uświadomił sobie, iż nigdy nie zdobędzie dziewczyny. Słuchał słów apostoła i coraz bardziej się dziwił. Wiedział, że wzięta siłą - Ligia nigdy nie będzie do niego należała, że w ten sposób nie zdobędzie jej miłości. A młoda zakładniczka zdążyła już pokochać Winicjusza. To ona ocaliła mu życie, krzycząc, by Ursus go nie zabijał. Ona pielęgnowała go w chorobie. Marek wyznał Ligii swoją miłość i prosił o przebaczenie: ,,Ale teraz wiem, żem chciał dojść do ciebie błędną drogą". Czy jednak chrześcijanka może kochać poganina? Ligia, skarcona przez surowego Kryspusa, postanawia uciec od Marka i swojej grzesznej miłości. Młodzieniec szaleje z rozpaczy. A jednak, gdy Chilon mówi, gdzie jest Ligia, i radzi ją porwać, Marek każe wychłostać Greka. Idzie do ukochanej i prosi o jej rękę. Apostoł Piotr błogosławi im. Pod wpływem uczucia do Ligii Marek Winicjusz przechodzi wewnętrzną przemianę. Przestaje być egoistą dążącym do fizycznej przyjemności. Stara się panować nad swoimi emocjami. Kiedyś zabił starego niewolnika, gdy ten przyniósł mu wieść o odbiciu Ligii przez chrześcijan. Teraz jest dla swoich niewolników miłosierny i dobry - daje im wolność i pieniądze. Nie pociągają go dworskie rozrywki, nawet zaloty pięknej Poppei. Gdy musi wyjechać z dworem do Ancjum, pisze do ukochanej: „śpi wszystko naokół, tylko ja myślę o tobie i kocham cię". Na wieść o pożarze Rzymu Winicjusz bez namysłu rusza do miasta. Jest zrozpaczony, dopóki nie dociera do niego wiadomość, że Ligia jest bezpieczna. Dla ukochanej kobiety przyjmuje chrzest z rąk apostoła Piotra. Wybiera chrześcijaństwo z ● ● Czego uczy historia tych dwojga kochanków? Że dla miłości warto zdobyć się na największe poświęcenia. Że uczucie to jest w stanie całkowicie zmienić człowieka. Winicjusz był początkowo kimś, kto łatwo ulegał emocjom, porywczym, nawet okrutnym. Pod wpływem miłości stał się szlachetny, potrafił dostrzec nie tylko piękno cielesne, ale też duchowe. Miłość Marka Winicjusza i Ligii nie jest jedyną godną uwagi. Wzrusza niezwykłe oddanie niewolnicy Eunice. Piękna Greczynka woli chłostę niż rozstanie z Petroniuszem, którego kocha nad życie. Nie są to czcze słowa - naprawdę woli umrzeć razem z nim. Przed planowaną śmiercią arbiter elegantiarum dał Eunice wolność i cały swój majątek, a jednak dziewczyna odrzuciła dar. Razem z ukochanym popełniła samobójstwo. Szczerą miłość odnajdziemy też w postawie Akte, porzuconej kochanki Nerona. Jakże inna jest szlachetna kobieta niż mściwa i egoistyczna Poppea! Umiała być wierna do końca. Gdy Neron zakończył życie, wierna Akte obwinęła go nazajutrz w kosztowne tkaniny i spaliła na przepełnionym wonnościami stosie". Przesłanie powieści O O Uniwersalne przesłanie - dobro zwycięży ■ Rzymianie przeciwko chrześcijanom, zaborcy przeciw Polakom. Ostateczny wniosek jest jednak optymistyczny. Oto cesarstwo rzymskie upadło, a prześladowani chrześcijanie zwyciężyli. Podobnie może być z Polakami. Niezbędne były - i będą! - cierpliwość, wiara i siła ducha. Przesłanie powieści może być jednak również uniwersalne: zwyciężają dobroć i szlachetność. Taki sens ma cytat z epilogu: ,,I tak minął Nero, jak mija wicher, burza, pożar, wojna lub mór, a bazylika Piotra panuje dotąd z wyżyn watykańskich miastu i Światu". Inne przesłanie: miłość zmienia ludzi W powieści dużo mówi się o tym, że ludzie zdobywają się dla miłości na największe poświęcenia. Że to uczucie jest w stanie całkowicie zmienić człowieka. Winicjusz był początkowo kimś, kto łatwo ulegał emocjom, porywczym, nawet okrutnym. Pod wpływem miłości stał się szlachetny, potrafił dostrzec nie tylko piękno cielesne, ale też duchowe. Quo vadis a sprawa polska Nawet pisząc o starożytnym Rzymie, Sienkiewicz wplótł w swoją powieść elementy patriotyczne. Skąd pochodzi piękna Kallina? Jest córką władcy Ligów - wielkiego plemienia, które według Tacyta zamieszkiwało tereny na zachód od Wisły. Dla Sienkiewicza Ligowie to Polacy. I choć współcześnie uważa się to za niesłuszne, wielu historyków- zwłaszcza w czasach Sienkiewicza - widziało w Ligach Słowian. Z tego plemienia pochodził także opiekujący się Ligią Ursus, który przyjął potem imię Urban. To człowiek obdarzony ogromną siłą, ale jednocześnie dobry, uczciwy i wierny. Symboliczny sens może mieć ważna scena ocalenia Ligii w czasie igrzysk, kiedy Ursus pokonał germańskiego tura. Nietrudno tu zobaczyć echa konfliktów polsko-niemieckich i jednocześnie zapowiedź zwycięstwa. Sytuacja Polaków w końcu XIX wieku rzeczywiście przypominała tragiczny los chrześcijan za czasów Nerona. I jedni, i drudzy są przecież prześladowani, muszą się ukrywać. Sienkiewiczowi nie były obce problemy Polaków pod zaborami: nasilona rusyfikacja i germanizacja, bezwzględna polityka Rosji i Prus - działania kanclerza Bismarcka. O ■ O wszystkimi jego trudnymi zasadami. Szczerości swych uczuć dowiódł Winicjusz zwłaszcza w czasie prześladowania chrześcijan. Gdy Ligia trafiła do więzienia (to skutek zemsty Chilona za niedawną chłostę), młodzieniec robił wszystko, by ją uwolnić. Szukał pomocy u Petroniusza i innych wpływowych dworzan, przekupywał straże, został nawet grabarzem, by móc spotykać się z ukochaną. Przeżywał męki rozpaczy i bezradności. Co innego mógł czuć, gdy zobaczył na cyrkowej arenie Ligię przywiązaną do rogów tura. Siłacz Ursus ocalił jednak swoją panią, a wzruszony lud rzymski darował im życie. Wkrótce potem Ligia i Winicjusz opuścili Rzym. Zamieszkali na Sycylii, ciesząc się spokojem i małżeńskim szczęściem. ■ ● ● ● ● W jakich okolicznościach Winicjusz poznał Ligię? Poznał ją w domu Aulusa Plaucjusza, gdzie przebywał po wypadku. Ligia była zakładniczką z plemienia Ligów, córką króla, oddaną pod opiekę Plaucjuszom, którzy traktowali ją jak córkę. Naprawdę miała na imię Kallina. Czym różniło się życie w domu Aulusa Plaucjusza od atmosfery w innych domach rzymskich? Rodzina ta żyła z dala od miejskiego gwaru, nie bywała na ucztach. Aulus i Pomponia Grecyna byli wzorem wierności małżeńskiej. O Pompon mówiono univira, bo - w przeciwieństwie do innych Rzymianek - miała tylko jednego męża. Bardzo łagodnie odnoszono się u Plaucjuszów do służby i niewolników. Komu i po co zwierzył się Winicjusz ze swej miłości do Ligii? Opowiedział o tym swojemu wujowi Petroniuszowi, bogatemu patrycjuszowi rzymskiemu, prosząco radę, jak zdobyć dziewczynę. Petroniusz, człowiek wpływowy, namówił Nerona, aby zabrał Ligię jej opiekunom - ponieważ jako zakładniczka należy do cesarza - a następnie oddał ją Winicjuszowi. Kim była Akte? Dawną kochanką Nerona mieszkającą w jego pałacu. Zawsze kochała Nerona, była zresztą życzliwa ludziom, znała także nauki Pawła z Tarsu. Dlatego Aulus Plaucjusz i jego żona Pomponia Grecyna poprosili ją o opiekę nad Ligią, gdy ta przebywała na cesarskim dworze. Kim byt Ursus i co zawdzięczała mu Ligia? Był jej sługą, ale nie niewolnikiem, tak jak i ona pochodził z plemienia Ligów. Odznaczał się ogromną posturą i niezwykłą siłą, której kilkakrotnie użył w obronie swojej pani. Zabrał ją z rozpustnej uczty u Nerona, z pomocą chrześcijan zorganizował jej odbicie z rąk służby Marka Winicjusza. Zabił siłacza Krotona, który wraz z Winicjuszem próbował porwać Ligię. Niewiele brakowało, a zabiłby i Marka, ale powstrzymała go Ligia. Ursus ocalił życie Ligii, gdy została przywiązana do rogów tura. Udało mu się bowiem gołymi rękami zabić bestię. ● W czasie pobytu na dworze Nerona Ligia spotkała jego żonę Poppeę. Co z tego wynikło? Nic dobrego! Zazdrosna o urodę Ligii cesarzowa nie chciała spełnić prośby dziewczyny i odesłać jej do przybranych rodziców. Złośliwie obiecała dopilnować, aby Ligię jak najszybciej oddano Winicjuszowi. Niechęć Poppei do Ligii stała się jeszcze silniejsza, gdy umarła mała córeczka Nerona. Piastunka przekonała Poppeę, że to Ligia rzuciła urok na dziecko i spowodowała jego śmierć. Na szczęście Petroniuszowi udało się przekonać Nerona, że to nieprawda, odwrócić jego uwagę planami artystycznej podróży. Jaka była historia związku Petroniusza i Eunice? Eunice była jego niewolnicą, zakochaną w swoim panu, dlatego protestowała, gdy chciał ją ofiarować Winicjuszowi. Została za to wychłostana. Była jednak szczęśliwa, bo Winicjusz jej nie przyjął i Petroniusz, znudzony już swoją kochanką Chryzotemis, zwrócił na nią uwagę. Eunice stała się dla niego najważniejszą kobietą hojnie ją obdarował, w testamencie zapisał jej majątek i sporządził dla niej akt wyzwolenia. Eunice tak kochała Petroniusza, że nie chciała żyć bez niego - i razem z nim popełniła samobójstwo. ● Kim byt Chilon Chilonides i jak doszło do spotkania z nim Petroniusza i Winicjusza? Poleciła go Eunice, gdy obaj szukali Ligii po jej ucieczce. Chilon był z pochodzenia Grekiem, sprytnym kłamcą podającym się za filozofa, ciągle szukającym sposobów łatwego, także nieuczciwego zarobku. Na przykład sprzedał Eunice amulet zapewniający wzajemność w miłości - rzekomo nitki z przepaski Wenus. W rzeczywistości były to nitki z płaszcza Chilona. ● Dzięki jakiej informacji Chilon trafit na trop Ligii? Winicjusz opowiedział mu, że Ligia nakreśliła na piasku rybę. Chilonowi udało się ustalić znaczenie tego symbolu. Stąd wiedział, że dziewczyny należy szukać wśród jej współwyznawców. Pierwsze litery greckiego wyrażenia ,,Jezus Chrystus Król Żydowski" tworzą wyraz ryba. ● Winicjusz i Petroniusz nie chcieli wierzyć, że Ligia i jej przybrana matka są chrześcijankami. Dlaczego? Rzymianie mieli mylne wyobrażenia o chrześcijanach: uważali ich za nieprzyjaciół życia, za ludzi, którzy zatruwają studnie, mordują dzieci i oddają się rozpuście. Ta wiedza nie pasowała do tego, co wiedzieli o Ligii oraz Pomponii Grecynie. ● Dzięki czemu Petroniusz miał wpływ na Nerona? Neron widzi siebie jako wielkiego artystę, a Petroniusz zna się na sztuce, więc cesarz liczy się z jego zdaniem. Petroniusz pod pozorem krytyki potrafi przemycić zręczne pochlebstwo. Był niezbędny w czasie artystycznych podróży do Grecji. Wybawił Nerona z opresji, gdy lud buntował się w czasie pożaru Rzymu. Obiecał ,,zboże, oliwę, otwarcie ogrodów i igrzyska". Kto zwyciężył w rywalizacji między Petroniuszem i Tygellinem o pozycję na dworze Nerona? Choć przez długi czas to Petroniusz miał największy wpływ na Nerona, ostatecznie zwyciężył dowódca pretorianów Tygellin. Petroniusz przewidział, że tak będzie, bo Neron, okrutny i rozpustny, pozbawiony gustu, był bardziej podobny do Tygellina niż do niego. Gdy rozpoczęły się igrzyska, wytworny arbiter elegantiarum krępował Nerona. Cesarz był zazdrosny nawet o sam przydomek Petroniusza. Wolałby, aby to jego tak nazywano. Kontakty z Poppea były dla Winicjusza niebezpieczne. Dlaczego? ● ● Cesarzowej podobał się przystojny miody patrycjusz i w czasie uczty na stawach Agryppy ofiarowała mu swą miłość. Winicjusz nie poznał jej ze względu na przebranie. Całą scenę przerwał Petroniusz. Wuj bał się, że jeśli zakochany w Ligii młodzieniec odrzuci Poppeę, ściągnie na siebie jej gniew. Przyjęcie zalotów cesarzowej też nie było dobrym wyjściem, bo mogło ściągnąć na Winicjusza zemstę Nerona. Również w Ancjum Poppea próbowała uwieść Winicjusza. I tu pospieszył mu z pomocą Petroniusz wyjednał dla siostrzeńca zgodę cesarza na wyjazd. Poppea jednak zapamiętała, że Marek potraktował ją chłodno. ● Dlaczego Neron kazał podpalić Rzym? Pisał Trofikę i potrzebował inspiracji, aby przekonująco opisać pożar miasta. Oprócz tego nie lubił Rzymu, uważał, że to miasto cuchnie. Chętniej przebywał nad morzem lub w Grecji. ● Jak doszło do oskarżenia chrześcijan o podpalenie Rzymu? Gdy lud się burzył, Neron szukał kozła ofiarnego. Chciał, aby winę wziął na siebie Tygellin. Ten jednak się nie zgodził, a miał za sobą pretorianów. Ostatecznie Tygellin zaproponował, aby oskarżyć chrześcijan. Poparła go Poppea. O najgorsze zbrodnie oskarżyli chrześcijan kapłani żydowscy oraz Chilon, który wskazał miejsce pobytu Ligii. Tygellin, Poppea i Chilon szukali zemsty na Winicjuszu i jego ukochanej, a przez to i na Petroniuszu. ● Jak zareagował Winicjusz na wiadomość o pożarze Rzymu? Przeraził się, ponieważ pozostała w nim, na Zatybrzu, Ligia. Narażał życie, szukając jej w płonącym mieście. Uspokoiła go dopiero wiadomość od Chilona, że przed pożarem Ligia udała się do Ostrianum. Dlaczego Chilon chciał się zemścić na Winicjuszu? Winicjusz korzystał z usług Greka, choć gardził nim jako człowiekiem. Gdy Chilon po raz kolejny przyniósł mu wiadomość o Ligii, kazał go okrutnie wychłostać, aby raz na zawsze zapomniał o chrześcijanach. To za tę chłostę Chilon poprzysiągł zemścić się na patrycjuszu. Jak Petroniusz próbował pomóc uwięzionej Ligii? Synek Poppei Rufius naraził się cesarzowi, bo usnął, gdy Neron czytał swoje wiersze. Petroniusz obiecał wstawić się za nim, jeśli Poppea namówi przełożoną westalek do uwolnienia Ligii. Niestety, zanim podjęto jakiekolwiek działania, chłopiec został z rozkazu Nerona zabity. ● ● ● ● Co zrobił Winicjusz, by uwolnić Ligię z więzienia? Nawiązał kontakt z chrześcijaninem Nazariuszem pracującym przy grzebaniu zmarłych więźniów. Ten przekupił straż, aby pozwoliła wynieść Ligię jako zmarłą. Niestety, wcześniej przeniesiono ją do innego więzienia. Kto i w jakich okolicznościach zapoznał Winicjusza z nauką chrześcijan? Paweł z Tarsu, który pojechał z nim do Ancjum. Winicjusz zapraszał tam i innych chrześcijan, w tym Piotra Apostoła, z którym spotkał się w Rzymie i któremu opowiedział o zmianach, jakie zaszły w jego duszy. Pozwolono mu wtedy spotkać się z Ligią, a Piotr pobłogosławił ich związek. W czasie pożaru Rzymu Winicjusz poprosił Piotra o chrzest. Kim był Glaukos? Lekarzem i chrześcijaninem. W czasie wspólnej podróży Chilon nastał zbójców na niego i jego rodzinę. Twierdził przy tym, że stracił palce w jego obronie. Gdy dowiedział się o pobycie Glauka w Rzymie, zląkł się, że zostanie zdemaskowany. Ursusowi opowiedział, że Glauk to Judasz - i namówił siłacza, by go zabił. Zanim jednak Ursus to zrobił, intryga Chilona została odkryta, bo potężny Lig i lekarz spotkali się przy rannym Winicjuszu. Zarówno Rzymianin, jak i Chilon byli pewni, że Glaukos zemści się, a on tymczasem wybaczył zdrajcy. Glaukos zginął jako żywa pochodnia. W jakich okolicznościach zakończył życie Chilon? ● Dzięki temu, że oskarżył chrześcijan, wszedł w kręgi dworskie. Nie szanowano go jednak, a wiedząc o jego tchórzostwie - zmuszano go do oglądania igrzysk. Postawa chrześcijan ginących w strasznych mękach spowodowała, że publicznie nazwał Nerona podpalaczem, a swoje wcześniejsze oskarżenia odwołał. Nie zmienił tego nawet po torturach i zginął na krzyżu. Przed śmiercią przyjął chrzest z rąk Pawła z Tarsu. Dlaczego Piotr Apostoł chciał opuścić Rzym? Po znalezieniu listów obu apostołów u wyzwoleńca cezara zarządzono obławę. Winicjusz ofiarował Piotrowi gościnę w swoim majątku na Sycylii i ten przyjął propozycję. Gdy opuszczali Rzym, ujrzał idącego do miasta Chrystusa, którego zapytał: ,,Dokąd idziesz, Panie?" (Quo vadis, Domine?). Jezus odpowiedział, że idzie, aby go powtórnie ukrzyżowano, skoro Piotr opuszcza swój lud. Apostoł wrócił i zginął na krzyżu. ..Żyłem, jak chciałem, i umrę, jak mi się podoba” – powiedział Petroniusz. Jak i dlaczego umarł? Arbiter elegantiarum popadł w niełaskę u cesarza i w każdej chwili spodziewał się wyroku śmierci. Postanowił uprzedzić fakty. Zaprosił gości na wspaniałą ucztę, podarował im piękne naczynia, a to, z którego pił, rozbił, aby już nikt go nie używał. Odczytał obraźliwy list do Nerona, wyszydzając jego artystyczne zdolności. Potem kazał otworzyć sobie żyły. Eunice umarła razem z nim. Odeszli otoczeni pięknymi przedmiotami, zapachem kwiatów, przy dźwiękach muzyki. Jakie były dalsze losy Ligii i Winicjusza? ,,Żyli długo i szczęśliwie". Gdy Ursus pokonał tura, prawie cały amfiteatr zażądał ułaskawienia dziewczyny i cesarz musiał się na to zgodzić. Winicjusz zabrał ją do swojej posiadłości na Sycylii. ● W jaki sposób przedstawiona została gmina chrześcijańska? Na tle pozbawionego wszelkiej moralności, ale z pewnością barwnego i interesującego otoczenia cezara grupa chrześcijan wypada nieco blado. Na dworze cezara pojawiały się nieprzeciętne postacie i głosiły niezwykłe przekonania. Tymczasem jedynym argumentem chrześcijan jest ich dobroć, pokora, cierpliwość. Wyróżnia się Kryspus - fanatyk religijny, niejednokrotnie okrutny w swych sądach. Ale i on w momencie śmierci jest pogodny, spokojny (za sprawą apostoła Pawła). Chrześcijanie wzbudzają współczucie, ale przede wszystkim podziw. Obserwując ich zachowanie w chwili męczeństwa, ich pogodę ducha, podobnie jak przed wiekami lud rzymski, tak i teraz czytelnicy powieści zadają sobie pytanie: skąd bierze się ta niezwykła siła? Jaka ogromna potęga tkwi w religii chrześcijańskiej?