Alternatywny zapis:

sklepienia kolebkowe. np. drzwi katedry gnieźnieńskiej Styl gotycki (XIV-XV w.) Cechy: materiał - cegła, cienkie mury, liczne wieże, ostre łuki, wysokie okna, witraże w oknach, wieloskrzydłowe ołtarze, sklepienie łukowate. np. Katedra Notre Dame, zamek w Malborku ZABYTKI POLSKIEJ LITERATURY Legenda o świętym Aleksym Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią {Bogurodzica Lament świętokrzyski FILOZOFIA ΕΡΟΚΙ Augustynizm - filozofia dramatyczna Święty Augustyn (354-430), opierając się na platońskim idealizmie, ujednolicił chrześcijańską wizję Boga, świata i człowieka. Twierdził, że: - Bóg to wiecznie trwający niezmienny i wszechobecny byt, podstawa wszelkiego istnienia, zasada poznania i norma postępowania; - człowiek powinien w życiu dążyć do zdobycia najwyższego dobra i uzyskania szczęścia. ,,Najwyższym dobrem, od którego nie ma większego dobra, jest Bóg"; - poznanie Boga może człowiekowi umożliwić jedynie nieśmiertelna dusza. Tomizm - filozofia harmonijna Święty Tomasz z Akwinu (1225-1274), zmodyfikował poglądy Arystotelesa, a opierając się na nich, twierdził, że: - zdobycie pełnej wiedzy o Bogu nie jest możliwe; - poznawanie prawd wiecznych może odbywać się za pomocą wiary i rozumu; - istnienie Boga można logicznie udowodnić; - Bóg jest stwórcą wszystkich bytów; - wszystkie byty są ułożone według określonej hierarchii; - materię ożywia i kształtuje dusza. Franciszkanizm - filozofia miłości Święty Franciszek z Asyżu (1182-1226) nie był myślicielem, nie pozostawił po sobie filozoficznych traktatów, jednak głoszone przez niego poglądy składają się na życiową filozofię opierającą się na wierze radosnej, prostej, płynącej z wszechogarniającej miłości do świata i stworzenia, miłości poddanej ewangelicznym nakazom miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa. Święty Franciszek stał się patronem ekologów i współczesnych ludzi, którzy przestrzegają przed postawą konsumpcyjną oraz innymi zagrożeniami cywilizacji. WZORCE OSOBOWE ŚWIĘTY Celem jest dla niego zbawienie, chce pozostać wierny Bogu i zasadom religii. Całkowicie wyrzeka się życiowych przyjemności (asceza), umartwia ciało, żyje w skrajnym ubóstwie. {Z pokorą znosi wszelkie cierpienia, krzywdy, zniewagi i udręczenia. Głosi prawdy wiary, mimo że grozi mu za to śmierć. Przykłady: św. Aleksy (Legenda o świętym Aleksym), św. Wojciech, św. Franciszek z Asyżu. WŁADCA Troszczy się o kraj i poddanych, przedkłada dobro ogółu nad własne. {Jest sprawiedliwy, wyrozumiały i mądry, zawsze podejmuje trafne decyzje. Służy Bogu i dba o dobro Kościoła. Jest odważnym i sprawnym dowódcą. {Cieszy się autorytetem. Przykłady: Karol Wielki (Pieśni o Rolandzie), król Artur (O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu), Bolesław Chrobry (kronika Galla zwanego Anonimem). RYCERZ {Zawsze gotów do walki w imię Boga, władcy i ojczyzny. Odważny, waleczny, niezłomny, honorowy, zawsze dotrzymuje słowa. {Lojalny wobec swego suwerena. {Wierny swojej damie (miał więc oddać Bogu duszę, władcy ciało, damie zaś serce). {Doskonali swoje rycerskie umiejętności. Staje w obronie słabych i pokrzywdzonych. Przykłady: Roland (Pieśni o Rolandzie), Lancelot (O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu), Tristan (Dzieje Tristana i Izoldy), Zawisza Czarny. DAMA SERCA Należy do wyższych sfer. { Jest nieskazitelna, piękna i dobra. {Wspiera duchowo swego wybranka, o nią i w jej imieniu są toczone pojedynki. Przykłady: Izolda (Dzieje Tristana i Izoldy), Ginewra (O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu). CECHY WIERSZA ŚREDNIOWIECZNEGO { 2 zwrotki asylabizm - nierówna ilość sylab w wersach intonacja rym wers = zdanie (brak przerzutni) MOTYWY Taniec śmierci (franc. danse macabre) - obraz upersonifikowanej śmierci tańczącej z ludźmi różnych stanów (wyraz równości wszystkich wobec umierania). W literaturze polskiej motyw pojawił się w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Stabat Mater (lac.) - motyw występujący zarówno w literaturze, jak i w sztukach plastycznych, który przedstawia rozpaczającą pod krzyżem Matkę Bożą. Nazwa pochodzi od słów rozpoczynających średniowieczną pieśń religijną Stabat Mater Dolorosa ("Stała Matka Boleściwa Ikona, XIII w.) Deesis - kompozycja w sztukach plastycznych ukazująca trzy postacie: Chrystusa - pośrodku - i Matkę Bożą oraz Jana Chrzciciela - po bokach, jako pośredników w modlitwie do Boga), Bogurodzica. Ars moriendi, XV w. Sztuka umierania (łac. ars moriendi) - dzieła ukazujące, jak należy przygotować się do śmierci. ΤΕΜΑΤΥ Tematy religijne - żywoty świętych, modlitwy, kazania {Śmierć - np. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Miłość - w poematach i romansach rycerskich, np. Dzieje Tristana i Izoldy Walka i dzielność rycerzy i władców (chanson de geste - pieśń o czynach) np. Pieśń o Rolandzie Historia państwa - kroniki, np. Kronika polska Gall Anonim {Obyczaje SYMBOLE EPOKI KRZYŻ - znak teocentrycznego światopoglądu, religijności, wielkiego wpływu Kościoła na politykę MIECZ ma pierwszorzędne znaczenie dla stanu rycerskiego, bowiem średniowiecze było epoką wojen TIARA - korona papieża, to znak władzy duchownej - podległości Europy Watykanowi KORONA - symbol władzy świec-kiej; ustrojem. politycznym państw tego okresu jest monarchia, na której czele stoi król lub cesarz GATUNKI LITERACKIE hymn Bogurodzica pieśń Bogurodzica epos rycerski chanson de geste Pieśń o Rolandzie romans rycerski Dzieje Tristana i Izoldy lament, plankt Lament świętokrzyski żywot świętego Legenda o św. Aleksym roczniki średniowieczne kronika średniowieczna Kronika polska testament poetycki Wielki testament moralitet, misterium, miracle HAGIOGRAFIA Dział piśmiennictwa składający się z utworów opisujących życie świętych chrześcijańskich. SCHOLASTYKA Średniowieczna metoda filozoficzna polegająca m.in. na podporządkowaniu wiedzy zasadom wiary. SUMMA Podsumowanie, synteza, zbiór wiadomości o charakterze zarówno encyklopedii, jak i podręcznika, obejmujący całość wiedzy z zakresu jakiejś dziedziny. Średniowieczna Europa była: pelna magii, wiary w znaki, symbole i tajemnice. Ludzie średniowiecza wyjaśniali sobie w ten sposób zagadki świata, wyroki boskie lub ubierali w symboliczne obrazy swoje uczucia, wyobrażenia, postawy. Głęboka była wiara w cuda, niezwykłe moce przypisywano liczbom. {Siódemka jest na przykład szczególna: siedem sakramentów, siedem grzechów głównych, siedem błogosławieństw, siedem momentów Męki Pańskiej itd. {Trójka - uświęcona przez sam fakt istnienia Trójcy Świętej. { Czwórka - bo cztery żywioły, cztery strony świata, cztery płyny w człowieku, cztery wiatry itd.