ŚREDNIOWIECZE

Alternatywny zapis:

utworów pisano po łacinie - w uniwersalnym języku • alegoryczna - teksty miały inne, ukryte znaczenie poza dosłownym WZORCE OSOBOWE wzorzec osobowy święty asceta rycerz władca dama serca SZTUKA charakterystyka -wyrzeka się dóbr doczesnych i św. Aleksy Legenda o ziemskich przyjemności świętym Aleksym -żyje w ubóstwie, pomaga innym -modli się-po śmierci liczne cuda za jego wstawiennictwem świadczą O jego świętości -odważny, waleczny -patriota, oddany Bogu i Ojczyźnie -jest gotowy do poświęceń -staje w obronie wybranki serca, damy -sprawiedliwy i mądry -patriota -cieszy się autorytetem -pobożny -pochodzi z wyższych sfer -piękna, wyidealizowana, platonicznie wielbiona STYL ROMAŃSKI (XI-XIII W.): przykład literacki masywne budowle z kamienia, grube mury półkoliste łuki hrabia Roland Pieśń o Rolandzie Karol Wielki Pieśń o Rolandzie Bolesław Kronika Polska Izolda Tristan i Izolda Chrobry STYL GOTYCKI (XII-XV W.): prostota i regularność małe okna wysokie budowle o lekkiej konstrukcji strzelistość cienkie ściany, duże okna z witrażami POJĘCIA WAŻNE W ŚREDNIOWIECZU ● ● teocentryzm - stawianie Boga w centrum zainteresowania dualizm - podział świata na dwie sfery: sacrum i profanum; człowiek złożony z duszy, która dąży do zbawienia i ciała, które zmierza ku upadkowi; postrzeganie świata opartego na dwóch przeciwstawnych sobie wartościach uniwersalizm ujednolicenie systemu poglądów i wartości, funkcjonowanie jednego języka (łaciny), jednej wiary (chrześcijaństwa), jednego systemu szkolnictwa, władzę sprawował cesarz, a zwierzchnikiem kościelnym wszystkich narodów był papież feudalizm powszechny we wszystkich krajach system społeczny, który dzielił społeczeństwo na stany SYMBOLE EPOKI • krzyż - religijność, teocentryzm miecz - rycerstwo tiara - korona papieża, znak podległości Watykanowi korona - symbol władzy świeckiej, monarchia MOTYWY POPULARNE W ŚREDNIOWIECZU ● Danse macabre - taniec śmierci - motyw ukazujący równość wszystkich wobec śmierci Ars moriendi - sztuka umierania - motyw pokazujący, w jaki sposób godnie przygotować się na nadejście śmierci Stabat Mater Dolorosa - stała Matka Boleściwa - motyw ukazujący cierpienie Maryi stojącej pod krzyżem Deesis modlitwa wstawiennicza - motyw pośrednictwa ukazujący trzy postaci - Jezusa w środku oraz Maryję i Jana Chrzciciela po bokach, są oni wstawiennikami, niosą prośby ludzi do Boga UTWORY I DZIEŁA STWORZONE W ANTYKU: 1) Bogurodzica najstarsza polska pieśń oraz najstarszy polski utwór poetycki pełniła funkcję hymnu narodowego do XVI w. podmiot zbiorowy, czyli wierni, zwracają się do Maryi z prośbą o wstawiennictwo oraz bezpośrednio do Chrystusa, aby ze względu na Jana Chrzciciela wysłuchał ich próśb w utworze obecny jest motyw deesis 2) Lament świętokrzyski utwór liryczny wyrażający żal po stracie bliskiej osoby i nawołujący do współcierpienia - lament, plankt monolog liryczny Maryi stojącej pod krzyżem i patrzącej na śmierć swojego syna, zwraca się ona w apostrofach do ludzi, archanioła Gabriela, wszystkich matek i Jezusa Maryja została ukazana jako zwykła kobieta, pozbawiona przymiotów boskich, która odczuwa ogromny ból patrząc na mękę syna realizacja motywu Stabat Mater Dolorosa 3) Legenda o św. Aleksym utwór ukazujący surowy obraz religijności, życie w ubóstwie, wyrzeczenie się wszelkich dóbr materialnych bohaterem jest św. Aleksy - asceta, który z własnej woli żyje ubogo jako żebrak, całe swoje życie poświęca Bogu motywy świętego oraz ars bene moriendi (w chwili śmierci Aleksego dzwony w Rzymie zaczęły same bić, a zapach jego zwłok uzdrawia chorych) 4) Kwiatki św. Franciszka z Asyżu utwór stanowi przykład literatury parenetycznej i hagiograficznej opowiadania ukazują wybrane sytuacje z życia św. Franciszka i zakonników motyw średniowiecznego świętego franciszkanizm - postawa rozwinięta pod wpływem św. Franciszka; zakładała radosną wiarę, przyjmowanie zarówno dobra jak i cierpienia, skromność, pokorę oraz ubóstwo i miłosierdzie a) Pieśń słoneczna hymn pochwalny, którego podmiot utożsamiamy ze św. Franciszkiem z Asyżu 5) Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią najdłuższy średniowieczny wiersz dialog uczonego ze śmiercią, przedstawioną jako rozkładające się kobiece zwłoki utwór przypomina ludziom O ulotności życia oraz równości wszystkich wobec śmierci motywy danse macabre i memento mori 6) Pieśń o Rolandzie epos rycerski - chansons de geste utwór ukazuje kampanię Karola Wielkiego przeciwko Arabom oraz udział w wojnie królewskiego siostrzeńca Rolanda i jego piękną śmierć W pieśni Roland został ukazany jako wzór idealnego, średniowiecznego rycerza, a Karol Wielki jako dobry i sprawiedliwy władca motyw ars bene moriendi 7) Kronika Polska Galla Anonima utwór historiograficzny, powstały na zamówienie Bolesława III Krzywoustego, ukazujący dzieje dynastii piastowskiej w utworze Bolesław Chrobry został przedstawiony jako ideał władcy, sprawiedliwy, mądry i dobry, patriota, cieszący się autorytetem 8) Boska Komedia poemat epicki opisujące wędrówkę pierwszoosobowego narratora przez zaświaty - piekło, czyściec i raj motywy wędrówki, miłości, labiryntu, przewodnika i piekła