Hasła i cechy literatury średniowiecznej

Główne hasła epoki średniowiecza to "memento mori" $pamiętaj o śmierci$, przypominające o nieuchronności śmierci i przemijaniu doczesnych spraw, oraz "ora et labora" $módl się i pracuj$, odzwierciedlające postawę zakonników wobec Boga i świata. Cechy literatury średniowiecza obejmowały dwujęzyczność $pisano po łacinie i w językach narodowych$, anonimowość $autorzy pozostawali nieznani, tworząc na chwałę Boga$, religijność $dominowały utwory związane z wiarą$, alegoryczność i symboliczność $dzieła niosły ukryte znaczenia$, dydaktyczność $utwory miały wychowywać odbiorców$ oraz parenetyczność $kreowano wzorce osobowe do naśladowania$.

Przykład: "Bogurodzica" i "Legenda o św. Aleksym" to przykłady literatury średniowiecza, które ilustrują teocentryzm i parenetyczność epoki.

Definicja: Parenetyczność to cecha literatury średniowiecznej polegająca na kreowaniu wzorców osobowych, które powinny być naśladowane przez odbiorców.

Główne pojęcia i motywy średniowiecza

W epoce średniowiecza kluczowe znaczenie miały pojęcia takie jak teocentryzm, franciszkanizm i asceza. Teocentryzm stawiał Boga w centrum życia i nadawał mu sens. Franciszkanizm wyrażał postawę ufnej miłości do Boga, ludzi i przyrody, głosząc radość istnienia i naśladowanie Jezusa. Asceza oznaczała dobrowolne wyrzeczenie się dóbr materialnych i ziemskich przyjemności w dążeniu do zbawienia. Ważnymi motywami były również "deesis" $przedstawienie Jezusa, Maryi i Jana Chrzciciela$, "danse macabre" $taniec śmierci symbolizujący równość wszystkich wobec śmierci$ oraz "ars moriendi" $sztuka umierania zgodnie z chrześcijańskimi zasadami$.

Highlight: Pojęcia kluczowe dla epoki średniowiecza to teocentryzm, franciszkanizm i asceza, które kształtowały światopogląd i literaturę tego okresu.

Przykład: "Kwiatki św. Franciszka" to utwór ilustrujący ideę franciszkanizmu, głoszący miłość do Boga, ludzi i przyrody.

Wzorce osobowe i estetyka średniowiecza

W literaturze średniowiecznej kreowano wzorce osobowe, które powinny być naśladowane. Najważniejszymi z nich byli dobry władca, rycerz i święty. Etos rycerski obejmował zasady takie jak lojalność wobec suwerena, wierność przysięgom, obrona słabszych i szerzenie chrześcijaństwa. W estetyce średniowiecznej pojawiały się również elementy groteski, naturalizmu i turpizmu. Groteska łączyła przeciwstawne normy estetyczne i obyczajowe, naturalizm zakładał drobiazgowy opis rzeczywistości bez ograniczeń estetycznych, a turpizm wprowadzał do sztuki motywy brzydoty i rozkładu.

Definicja: Etos rycerski to zespół norm etycznych określających zachowanie rycerza, obejmujący m.in. lojalność, wierność, obronę słabszych i szerzenie chrześcijaństwa.

Przykład: "Pieśń o Rolandzie" jest przykładem utworu przedstawiającego etos rycerski w literaturze średniowiecznej.

Gatunki literackie i koncepcje filozoficzne średniowiecza

W epoce średniowiecza rozwinęły się specyficzne gatunki literackie, takie jak hagiografia $żywoty świętych$ czy "ars moriendi" $sztuka umierania$. Hagiografia zajmowała się opisywaniem życia świętych, stanowiąc ważny element literatury religijnej. "Ars moriendi" to gatunek przedstawiający, jak należy przygotować się na nadejście śmierci zgodnie z chrześcijańskimi wzorcami. Ważną koncepcją filozoficzną była "fuga mundi" $ucieczka od świata$, polegająca na odwróceniu się od spraw doczesnych. Literatura średniowieczna charakteryzowała się również hierarchizmem, czyli uporządkowaniem rzeczy, zagadnień i osób od najważniejszych do najmniej istotnych, co odzwierciedlało średniowieczny porządek świata.

Vocabulary: Hagiografia to dział piśmiennictwa zajmujący się opisywaniem żywotów świętych, popularny w literaturze średniowiecznej.

Highlight: Średniowiecze pojęcia takie jak "ars moriendi", "fuga mundi" czy hierarchizm kształtowały sposób myślenia i tworzenia literatury w tej epoce.

Literatura parenetyczna i wartości

Średniowiecze najważniejsze informacje dotyczące wartości i wzorców:

Definition: Literatura parenetyczna - twórczość propagująca wzorce godne naśladowania.

Vocabulary:

• Honor: podstawowa wartość kodeksu rycerskiego
• Heroizm: gotowość do poświęceń dla wyższego celu
• Sakra władzy: koncepcja boskiego pochodzenia władzy

Motywy literackie

Literatura średniowiecza przykłady motywów:

Example:

• Motyw miłości do Boga: "Lament Świętokrzyski"
• Motyw śmierci: "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią"
• Motyw cierpienia: "Boska komedia"
• Motyw idealnego władcy: sprawiedliwego i hojnego

Symbolika średniowieczna

Średniowiecze pojęcia historia obejmuje bogatą symbolikę zwierząt:

Definition: Symboliczne znaczenie zwierząt:

• Bocian: czystość i miłość rodzicielska
• Jednorożec: czystość i niewinność
• Lew: władza i duma
• Łabędź: wierność w miłości

Ramy czasowe i nazwa epoki średniowiecza

Średniowiecze to najdłużej trwająca epoka w dziejach zachodniej kultury europejskiej, obejmująca obszar, na którym panowało łacińskie chrześcijaństwo. W Polsce epoka ta trwała od X do XV wieku, rozpoczynając się chrztem Polski w 966 roku. Na zachodzie Europy ramy czasowe średniowiecza obejmowały okres od V do XV wieku, z początkiem wyznaczonym upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 roku, a końcem odkryciem Ameryki w 1492 roku. Nazwa epoki średniowiecza to "medium aevum", czyli "wieki średnie". Początkowo termin ten miał negatywny wydźwięk, kojarzony z okresem ciemnoty i upadku, jednak z czasem doceniono bogaty dorobek tej epoki.

Highlight: Ramy czasowe średniowiecza w Polsce to X-XV wiek, podczas gdy w zachodniej Europie epoka ta trwała od V do XV wieku.

Vocabulary: Teocentryzm - pogląd stawiający Boga w centrum wszechświata i ludzkiego życia, charakterystyczny dla epoki średniowiecza.