Kluczowe Pojęcia i Postawy Romantyzmu
Romantyzm pojęcia i postawy ukształtowały się jako odpowiedź na racjonalizm oświecenia, wprowadzając nowe wartości do literatury i kultury. Jednym z najbardziej charakterystycznych zjawisk był wallenrodyzm, postawa głęboko zakorzeniona w polskiej literaturze romantycznej. Cechy romantyzmu najwyraźniej przejawiają się właśnie w tej koncepcji, która pokazuje złożoność wyborów moralnych w walce o wyższe ideały.
Wallenrodyzm, wywodzący się z postaci Konrada Wallenroda stworzonej przez Adama Mickiewicza, reprezentuje szczególny rodzaj postawy patriotycznej. Jest to kompleksowe zjawisko, gdzie cel uświęca środki, a bohater decyduje się na działania moralnie dwuznaczne dla osiągnięcia wyższego dobra. Historyzm w romantyzmie przykłady doskonale obrazują tę postawę poprzez postać Konrada Wallenroda, który infiltruje szeregi wroga, by działać na jego szkodę.
Definicja: Wallenrodyzm to postawa charakteryzująca się wykorzystaniem podstępu i zdrady w imię wyższych celów, najczęściej patriotycznych. Bohater świadomie wybiera drogę moralnie naganną, by służyć ojczyźnie.
Prometeizm stanowi kolejny fundamentalny aspekt romantycznego światopoglądu. Ta postawa, głęboko zakorzeniona w romantyzm język polski, charakteryzuje się gotowością do poświęcenia własnego szczęścia, a nawet życia, dla dobra ogółu. Najlepszym przykładem jest postać Konrada z "Dziadów części III", który podobnie jak mityczny Prometeusz, podejmuje walkę z potęgą wyższą od siebie.