Wojna i okupacja - najważniejsze informacje
II wojna światowa trwała od 1 września 1939 roku do 8 maja 1945 roku, gdy III Rzesza skapitulowała. Okupacja niemiecka i sowiecka całkowicie zmieniły życie Polaków, wprowadzając terror i systematyczną politykę wyniszczenia narodu.
Życie pod okupacją niemiecką charakteryzowało się skrajnym zubożeniem społeczeństwa i licznymi ograniczeniami. Polacy otrzymywali niższe przydziały żywnościowe, co doprowadziło do rozwoju czarnego rynku. Mimo terroru rozwijało się tajne szkolnictwo i podziemna prasa, będące formami oporu wobec okupanta.
W miastach, szczególnie w okupowanej Warszawie, codziennością stały się łapanki, godzina policyjna i ciągłe zagrożenie życia. Utworzono getto warszawskie, a w całym kraju powstawały obozy koncentracyjne. Niemcy systematycznie niszczyli symbole narodowe i likwidowali ośrodki kultury polskiej.
Warto wiedzieć: Podczas okupacji Niemcy wywozili z Polski surowce, żywność i produkty przemysłowe, traktując Polaków głównie jako tanią siłę roboczą. Ludność żydowska i romska była poddawana systematycznej eksterminacji w ramach Holokaustu.
Pokolenie Kolumbów i kluczowe pojęcia epoki
Pokolenie Kolumbów to osoby urodzone około 1920 roku, których wejście w dorosłość przypadło na lata wojny. Do tego pokolenia należeli m.in. Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Borowski, Tadeusz Różewicz i Gustaw Herling-Grudziński. Ich twórczość stanowi świadectwo tragizmu pokolenia, którego młodość została brutalnie przerwana przez wojnę.
Literatura tego okresu odzwierciedla kryzys wartości wywołany okrucieństwami wojny. Powszechne stały się postawy takie jak katastrofizm - przekonanie o nieuchronnej zagładzie dotychczasowej cywilizacji, oraz heroizm - poświęcenie i odwaga w walce z okupantem.
Ważnym zjawiskiem był również tyrteizm - postawa zakładająca, że twórca powinien nie tylko obserwować, ale aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym, łącząc talent z czynem. Literackie świadectwa tego okresu często podejmują temat martyrologii - cierpienia i męczeństwa narodu polskiego pod okupacją.
Dzieła Pokolenia Kolumbów, takie jak "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego, pokazują zarówno heroizm młodych Polaków, jak i okrucieństwo wojny, która odebrała im normalną młodość i często życie.