Psychologia winy i odkupienia
Sny w powieści stanowią klucz do zrozumienia psychiki bohaterów. Swidrigajłow, podobnie jak Raskolnikow, doświadcza koszmarów odsłaniających jego prawdziwe "ja". Sen o myszy, która wymyka mu się z rąk, symbolizuje karę za napastowanie dziewczyny. Z kolei sen o niewinnej dziewczynce, która zmienia się w kobietę, obnaża jego zepsutą psychikę.
Rodion, co ciekawe, początkowo nie odczuwa wyrzutów sumienia za zabicie Alony. Uważa, że lichnarka była "wszą ludzką" i jej śmierć była usprawiedliwiona. Wyrzuty sumienia pojawiają się dopiero, gdy uświadamia sobie, że nie jest w stanie żyć normalnie po popełnieniu zbrodni. Odkrywa też prawdę o sobie - że jest taką samą "wszą" jak kobieta, którą zabił.
Przemiana Raskolnikowa następuje powoli i boleśnie. Dopiero na Syberii, dzięki miłości Soni i lekturze Ewangelii, bohater odkrywa drogę do odkupienia. Zaczyna rozumieć, że jego teoria o nadludziach była błędna, a prawdziwa wielkość człowieka leży nie w przekraczaniu norm moralnych, ale w zdolności do miłości i współczucia.
Warto zapamiętać! "Zbrodnia i kara" to nie tylko powieść o zbrodni i jej konsekwencjach, ale też głęboka analiza ludzkiej psychiki. Dostojewski pokazuje, że prawdziwa kara nie przychodzi z zewnątrz (wyrok sądu), ale tkwi w nas samych - w wyrzutach sumienia i świadomości własnego upadku moralnego.