Podstawowe pojęcia wielomianów

Jednomian to wyrażenie w postaci $a \cdot x^n$, gdzie $a$ to współczynnik (liczba rzeczywista różna od zera), a $n$ to stopień jednomianu. Jeśli $a=0$, mówimy o jednomianie zerowym, który nie ma określonego stopnia.

Wielomian stopnia $n$ można zapisać jako: $a_n x^n + a_{n-1} x^{n-1} + ... + a_1 x + a_0$, gdzie $a_n \neq 0$. Współczynnik $a_0$ nazywamy wyrazem wolnym. Wielomian stopnia zero to po prostu liczba różna od zera, a wielomian zerowy to po prostu 0.

Dwa wielomiany są równe, gdy mają ten sam stopień i identyczne współczynniki przy odpowiadających potęgach zmiennej. Ciekawa własność: suma wszystkich współczynników wielomianu $w(x)$ jest równa wartości $w(1)$.

💡 Warto zapamiętać! Wzory skróconego mnożenia trzeciego stopnia są bardzo przydatne przy przekształcaniu wielomianów: $(a+b)^3 = a^3 + 3a^2b + 3ab^2 + b^3$, $(a-b)^3 = a^3 - 3a^2b + 3ab^2 - b^3$, $a^3 + b^3 = (a+b)(a^2 - ab + b^2)$, $a^3 - b^3 = (a-b)(a^2 + ab + b^2)$.

Dzielenie wielomianów i schemat Hornera

Przy dzieleniu wielomianu $W(x)$ przez dwumian liniowy $(x-p)$ zawsze możemy zapisać: $W(x) = (x-p) \cdot Q(x) + r$, gdzie $r$ to reszta z dzielenia. Co ciekawe, reszta $r$ jest równa wartości wielomianu w punkcie $p$, czyli $W(p) = r$.

Do dzielenia wielomianów przez dwumian liniowy używamy schematu Hornera. Jest to szybka metoda pozwalająca nie tylko podzielić wielomian, ale też obliczyć jego wartość dla danej liczby. Schemat ten polega na uporządkowanym zapisywaniu współczynników i wykonywaniu działań.

Pierwiastkiem wielomianu nazywamy taką liczbę $a$, dla której $W(a) = 0$. Według twierdzenia Bezout, liczba $a$ jest pierwiastkiem wielomianu wtedy i tylko wtedy, gdy wielomian jest podzielny przez dwumian liniowy $(x-a)$.

💡 Ważna wskazówka! Gdy wielomian $W(x)$ dzielisz przez $(x-a)$ i otrzymujesz resztę równą 0, oznacza to, że $a$ jest pierwiastkiem tego wielomianu. To bardzo praktyczny sposób sprawdzania, czy dana liczba jest rozwiązaniem równania wielomianowego.

Własności pierwiastków wielomianów

Według zasadniczego twierdzenia algebry, wielomian stopnia $n$ ma co najwyżej $n$ pierwiastków. Jeśli wielomian stopnia $n$ ma dokładnie $n$ różnych pierwiastków, to możemy go zapisać w postaci iloczynowej: $W(x) = a(x-x_1)(x-x_2)...(x-x_n)$.

Dla wielomianu trzeciego stopnia $W(x) = ax^3 + bx^2 + cx + d$ z pierwiastkami $x_1, x_2, x_3$ obowiązują wzory Viète'a:

• $x_1 + x_2 + x_3 = -\frac{b}{a}$
• $x_1x_2 + x_1x_3 + x_2x_3 = \frac{c}{a}$
• $x_1x_2x_3 = -\frac{d}{a}$

Szukając pierwiastków całkowitych wielomianu o współczynnikach całkowitych, możemy skorzystać z twierdzenia o pierwiastku całkowitym: jeśli $x_0$ jest pierwiastkiem całkowitym, to musi on być dzielnikiem wyrazu wolnego wielomianu.

💡 Praktyczna rada! Wzory Viète'a to potężne narzędzie, które pozwala znaleźć związki między pierwiastkami wielomianu bez konieczności ich bezpośredniego obliczania. Używaj ich do rozwiązywania układów równań związanych z sumami i iloczynami liczb.

Pierwiastki wymierne i rozkład wielomianu

Gdy szukamy wymiernych pierwiastków wielomianu o współczynnikach całkowitych, możemy skorzystać z twierdzenia o pierwiastku wymiernym. Jeśli $\frac{p}{q}$ (ułamek nieskracalny) jest pierwiastkiem wielomianu, to $p$ musi być dzielnikiem wyrazu wolnego, a $q$ dzielnikiem współczynnika przy najwyższej potędze zmiennej.

Ta własność znacznie ogranicza liczbę potencjalnych pierwiastków wymiernych, które musimy sprawdzić, co oszczędza dużo czasu przy rozwiązywaniu równań wielomianowych.

Warto wiedzieć, że każdy wielomian jednej zmiennej rzeczywistej można rozłożyć na iloczyn czynników stopnia co najwyżej 2. Oznacza to, że nawet gdy wielomian nie ma pierwiastków rzeczywistych, zawsze można go przedstawić jako iloczyn wielomianów pierwszego lub drugiego stopnia.

💡 Zapamiętaj! Przy szukaniu pierwiastków wymiernych wielomianu, nie musisz sprawdzać wszystkich możliwych ułamków - wystarczą dzielniki wyrazu wolnego w liczniku i dzielniki współczynnika przy najwyższej potędze w mianowniku. To drastycznie zmniejsza liczbę przypadków do sprawdzenia.