Porównanie gospodarki rynkowej i centralnie planowanej

Gospodarka centralnie planowana, zwana też gospodarką niedoborów, charakteryzuje się następującymi cechami:

• Państwo reguluje ceny i ilość dostępnych produktów
• Występuje nadwyżka popytu
• Środki produkcji i zakłady są własnością państwową
• Brak elementu zysku

Highlight: W gospodarce centralnie planowanej ceny są regulowane przez państwo i są wszędzie takie same, nie uwzględniając np. kosztów transportu.

Gospodarka rynkowa z kolei cechuje się:

• Dominacją prywatnych środków produkcji
• Cenami regulowanymi przez podaż i popyt
• Obecnością elementu zysku
• Niewielkim udziałem państwa w gospodarce

Example: Przykładami prywatnych środków produkcji w gospodarce rynkowej są piekarnie czy warsztaty samochodowe.

Vocabulary: Podaż to ilość dóbr, jaką producenci są skłonni dostarczyć na rynek przy danej cenie.

Charakterystyka budżetu

Budżet to zestawienie przychodów i wydatków w określonym czasie, np. w skali miesiąca. Wyróżniamy trzy rodzaje budżetów:

1. Budżet zrównoważony - dochody równe wydatkom
2. Nadwyżka budżetowa - dochody większe od wydatków
3. Dziura budżetowa - dochody mniejsze od wydatków

Definition: Dziura budżetowa to sytuacja, w której wydatki przewyższają dochody.

Dochody w budżecie mogą pochodzić z różnych źródeł:

• Z pracy
• Spoza pracy (np. zasiłki socjalne, wygrane, darowizny)
• Z majątku (np. sprzedaż, inwestycje w nieruchomości)

Highlight: Inwestycja w mieszkanie na wynajem jest przykładem dochodu z majątku.