Oświecenie

Alternatywny zapis:

nie ma dowodów przeciw istnieniu Boga filozofia nie powinna mieć żadnych wstępnych założen oprócz praw logiki Człowiek powinien traktować innych tak, jak sam chciałby być traktowany (imperatyw moralny) Wolter : krytyka religii objawionych niechęć do fanatyzmu i zideologizowanego myślenia deizm- wiara w Boga, nie interweniuje w sprawy ludzkie krytyka ateizmu pochwała i propagowanie tolerancji CO W POLSCE biblioteka załuskich- pierwsza biblioteka publiczna w Rzeczpospolitej, powstała w Warszawie w 1747r., jedna z największych w Europie, po III rozbiorze caryca Katarzyna II rozkazała wywieźć zbiory do Petersburga komisja edukacji narodowej- pierwsze na świecie ministerstwo oświaty, utworzona w Polsce w 1773 w celu rozpowszechniania edukacji nowoczesna szkoła średnia- powstała w Warszawie w 1740r., jej twórcą był Stanisław Konarski, nauczanie praktyczne, wiedza przyrodnicza, zmniejszenie roli łaciny i retoryki, większa liczba godzin języka ojczystego i języków nowożytnych teatr narodowy- pierwszy polskojęzyczny teatr narodowy, powołany przez Augusta Poniatowskiego w 1765- 1794, miejsce narodzin polskiej sceny operowej, walka polityczna między zwolennikami reform a sarmackimi konserwatystami szkoła rycerska- Korpus Kudetów, działała w Warszawie, pierwsza szkoła państwowa, miała przygotować niezamożną młodzież szlachecką do służby wojskowej, Adam Czartoryski napisał kodeks etyki świeckiej "Monitor"- pierwsze w Polsce regularnie publikowane pismo społeczno-polityczne, założone w 1765 r. przez Ignacego Krasickiego i Franciszka Bahmolca, wydawane przez dwadzieścia lat, postulował rozdział Kościoła od państwa (zwłaszcza w dziedzinie edukacji), zwalczał sarmatyzm "Zabawy przyjemne i pożyteczne"- pierwszy w Polsce tygodnik literacki, wydawany w latach 17000 1777, wyraz gustów dworu królewskiego, często publikowano utwory czytane na obiadach czwartkowych, redaktorem był Adam Naruszewicz SZTUKA oświeceniowy klasycyzm: Idea reprezentowania sztuki antycznego Rzymu powaga, dostojeństwo, prostota przekazywanie uniwersalnych prawd o świecie przykład architektury- Teatr Wielki w Warszawie---> ład, prostota, podniosłość przykład malarstwa- "Śmierć Marata" Jacques-Luis David Immanuel Kant "Co to jest oświecenie" nazwa oświecenie- wyjście człowieka z niedojrzałości ---> niezdolność podejmowania decyzji "Miej odwagę posługiwać się własnym rozumem" rewolucja myślenia Denis Diderot "Zabobon" hanucha zabobon- rodzaj gustu, magicznego obrzędu fałszywy kult religii kult przeciwny rozumowi i zdrowym myślą Jean-Jacques Rousseau "Postęp i szczęście ludzkości" osiągniecia oświecenia- duże biblioteki, uniwersytety i szkoły są otwarte, źródła dobrobytu, które poznali przodkowie, co pierwotne było najlepsze Wolter "Kandyd czyli Optymizm" OBAWY: Kandyd- koniec świata NADZIEJE: majtek- okazja zarobku Pangloss uważa, że trzęsienie ziemi to kara boska Ignacy Krasicki "Pijaństwo" pijak- świętował imieniny żony, pije wódkę z gośćmi, mdłości leczy alkoholem, nie umie zachować wstrzemięźliwości, alkohol sprzyja zdrowiu szlachcic- osoby wstrzemięźliwe są mądrzejsze i lepiej zarządzają swoim majątkiem Ignacy Krasicki "Do króla" zarzut dlaczego jest królem, chociaż nie ma z rodziną królewską połączenia krwi "Jesteś królem, a czemu nie królewskim synem [...] Kto się w zamku urodził, niech ten w zamku siedzi." Poniatowski jest za młody, żeby rządzić krajem "Tyś nań wstąpił mając lat tylko trzydzieści. Bez siwizny, bez zmarszczków; zakał to nie lada" "O sposobie rządzenia nie dobre masz zdanie. Król nie człowiek. To prawda, a ty nie wiesz o tym. [...] Nie wierz bajkom." "Księgi lubisz i w ludziach kochasz się uczonych, i to źle. Porzuć mędrków zabałamuconych." Ignacy Krasicki "Hymn do miłości ojczyzny" sentyment do ojczyzny i nadanie jej cechy "kochającej" uczciwe osoby czują miłość ojczyzny złe rzeczy nie są ostateczną przeszkodą blizny są znakiem walki za ojczyznę życie ojczyzny jest ważniejsze od życia jakiejś jednostki Ignacy Krasicki "Monachomachia" parodia stylu doniosłego- kontrastowe zestawienie podniosłości z błahą tematyką, wyolbrzymianie ironia zastosowana w celach satyrycznych krytyka bohaterów przez ośmieszanie ich wady mnichów- są nerwowi, nie pilnują swoich obowiązków, zmagają się z alkoholizmem Franciszek Karpiński "Laura i Filon" Laura podejrzewa Filona o zdradę opis emocji i uczuć- opis miłości "Maliny będziemy jedli oboje" "Tłuke o drzewo koszyk mój miły" "Czy słyszysz to serca bicie? [...] że cię tak kocha jak życie" Franciszek Karpiński " Do Justyny. Tęskność na wiosnę" podmiot pogrąża się w smutku i żałości z powodu braku miłości wszystkim innym się udaje oprócz jemu brak partnerki na życie pomimo wielu kobiet nie ma dla niego tej jedynej cierpi, ponieważ nie ma ukochanej Franciszek Karpiński "Pieś o narodzeniu Pańskim" I zwrotka- nawiązanie do Bożych narodzin i ewangelii Il zwrotka- cierpienie Boga za nasze grzechy, Jezus zszedł na ziemię III zwrotka- ubogie narodziny IV zwrotka- pomimo ubóstwa królowie składają Mu ofiary Stanisław Staszic "Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natury wypadającej" potrzeba stworzenia nowej konstytucji, aktualna jest przestarzała u niepotrzebna prawo jest dla ludzi i powinno być wnioskiem naturalnych praw prawa narodu i jednostki są wspólne Stanisław Staszic "Powszechna deklaracja praw człowieka" ONZ godność, równe i niezbywalne prawa są podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie wszyscy ludzie są wolni i równi w swej godności i w swoich prawach każdy człowiek powinien działać w duchu braterstwa u jest uprawniony do korzystania z wszystkich praw i wolności hanucha powiastka filozoficzna- przedstawione postacie i zdarzenia służą do zilustrowania jakiejś tezy filozoficznej lub moralistycznej, utwór z pogranicza prozy fabularnej i eseju satyra- jej celem jest ośmieszenie ludzkich wad i zachowań, wywodzi się z pogranicza liryki i epiki, posługuje się ironią i szyderstwem, autorzy nie rozwiązują problemów, a jedynie je eksponują i piętnują, funkcjonuje jako osobny gatunek zwany żywioł gatunkowy hymn- uroczysta pieśń pochwalna do kogoś lub do czegoś styl językowy- sposób kształtowania wypowiedzi poprzez dobór określonych środków językowych styl indywidualna- cechuje się niepowtarzalnością, odrębnością od innych stylów, oryginalnością użycia środków językowych styl typowy- stosowanie powtarzalnych, stałych i określonych wzorców doboru elementów językowych styl artystyczny- środki językowe typowe dla określonego kierunku artystycznego, wypowiedź jest nasycona zdrobnieniami i wyrażeniami nacechowanymi emocjonalnie stylizacja- ukształtowanie wypowiedzi służącej naśladowaniu określonego stylu jezykowego, polega na doborze środków językowych, aby wypowiedź nabrała cech charakterystycznych dla danego stylu parodia- karykaturalne wyjaskrawienie cech lub pozbawienie właściwych kontekstów i funkcji, ma zwykle charakter ironiczny, satyryczny oraz krytyczny wobec pierwowzoru pastisz- naśladowanie stylu określonego dzieła, autora lub kierunku literackiego, uwypukla (ale nie w sposób karykaturalny) cechy podrabianej stylistyki, jego celem jak zwykle żart trawestacja-odmiana parodii, parafraza utworu o podniosłym stylu i poważnej tematyce, jej funkcją jest degradacja pierwowzoru poemat heroikomiczny- parodia eposu bohaterskiego, połączenie błahego tematu z wysokim stylem lub na odwrót, ważnego tematu z niskim stylem, złamanie zasady decorum sielanka- przedstawienie wyidealizowanego obrazu życia mieszkańców wsi, beztroskie życie na łonie pięknej i przyjaznej człowiekowi natury kolęda- pieśń ilustrująca w sposób słowno- muzyczny tajemnicę Bożego Narodzenia STYLIZACJE archaizacja- naśladowanie języka dawnego Z punktu widzenia nadawcy dialektyzacja- naśladowanie języku regionalnego, dialektu, gwary kolokwializacja- naśladowanie ustnego języka potocznego stylizacja biblijna- naśladowanie języka stylu biblijnego stylizacja środowiskowa- naśladowanie języka określonych środowisk społecznych hanucha