Zasady i formy demokracji
Zasady demokracji stanowią fundament funkcjonowania nowoczesnych państw demokratycznych. Do najważniejszych cech demokracji należą:
- Suwerenność narodu
- Konstytucjonalizm
- Pluralizm polityczny
- Podział władzy
- Przedstawicielstwo
- Państwo prawa
- Poszanowanie praw mniejszości
Highlight: Na czym polega zasada suwerenności narodu? Oznacza ona, że to naród jest źródłem władzy i ma prawo do decydowania o najważniejszych sprawach państwa.
Demokracja może przybierać różne formy, z których najważniejsze to:
-
Demokracja bezpośrednia:
- Referendum
- Inicjatywa ludowa
- Zgromadzenie Ludowe
-
Demokracja pośrednia (przedstawicielska)
Example: Przykładem demokracji bezpośredniej jest Zgromadzenie Ludowe funkcjonujące w niektórych kantonach Szwajcarii, gdzie obywatele mogą bezpośrednio debatować i głosować nad sprawami publicznymi.
Warto zauważyć, że demokracja ma swoje ograniczenia. Nie może być stosowana w sprawach:
- podatkowych
- związanych z obronnością państwa
- dotyczących budżetu (tylko rząd ma kompetencje w tym zakresie)
- zmiany konstytucji (z wyjątkiem specjalnych procedur)
Vocabulary: Recall - procedura odwołania przez obywateli urzędników pochodzących z wyborów powszechnych, stosowana np. w USA.
W Polsce funkcjonują różne formy demokracji lokalnej, w tym:
- Referendum odwołanie burmistrza - wymaga zebrania odpowiedniej liczby podpisów i osiągnięcia wymaganej frekwencji.
- Samoopodatkowanie mieszkańców gminy na cele publiczne.
Definition: Plebiscyt to głosowanie mieszkańców danego terytorium w sprawie przynależności do konkretnego państwa.
Ustawa o referendum lokalnym reguluje zasady przeprowadzania referendów na poziomie lokalnym. Aby referendum było ważne, musi wziąć w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania mieszkańców.
Quote: "Referendum może być zainicjowane przez mieszkańców, a jego wynik jest wiążący, gdy spełnione są warunki frekwencji."
Na poziomie ogólnokrajowym możliwe jest przeprowadzenie referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, w tym:
- wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej
- zatwierdzenia zmiany konstytucji RP (rozdziały I, II lub XII)
Takie referendum może być zainicjowane przez Sejm, Senat, grupę posłów, Radę Ministrów, Prezydenta lub obywateli w liczbie 500 tysięcy.
