Systemy partyjne i hierarchia aktów prawnych
Systemy partyjne to kluczowy element WOS podstawy programowej liceum. Wyróżniamy trzy główne typy:
- Jednopartyjny - występuje w krajach totalitarnych, czasem autorytarnych
- Dwupartyjny - o władzę konkurują dwie partie, zwycięska obejmuje rządy
- Wielopartyjny - działa wiele partii, władzę zdobywa koalicja kilku z nich
Highlight: System wielopartyjny jest charakterystyczny dla współczesnej Polski, gdzie główne partie polityczne tworzą koalicje rządowe.
Hierarchia aktów prawnych w Polsce przedstawia się następująco:
- Konstytucja
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe
- Ustawy
- Rozporządzenia
- Akty prawa miejscowego
Vocabulary: Akty prawa miejscowego to przepisy obowiązujące na określonym terenie, np. w gminie lub województwie.
Obywatele mogą załatwić różne sprawy w odpowiednich urzędach:
- W urzędzie gminy: dowód osobisty, akty stanu cywilnego, podatki lokalne
- W urzędzie powiatu: prawo jazdy, pozwolenie na budowę, rejestracja pojazdu
- W urzędzie wojewódzkim: zgoda na publiczną zbiórkę darów, dofinansowanie placówek
Example: W urzędzie pracy można szukać zatrudnienia i uzyskać poradę zawodową.
Najważniejsze daty w historii Polski:
- Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 r.
- Obrady Okrągłego Stołu 1989 r.
- Przystąpienie Polski do NATO 1999 r.
- Przystąpienie Polski do UE 2004 r.
Quote: "Wolny przepływ towarów, usług, osób i pieniądza" to jedna z podstawowych zasad Unii Europejskiej.
Unia Europejska, której Polska jest członkiem, ma kluczowe organy:
- Komisja Europejska (organ wykonawczy)
- Rada Europejska (organ decyzyjny)
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), której szefem jest Antonio Guterres, ma na celu m.in. pomoc uchodźcom, ochronę praw człowieka i utrzymywanie bezpieczeństwa międzynarodowego.
Definition: Budżet UE składa się ze składek państw członkowskich, opłat celnych i procentu z VAT.
