System semiprezydencki
System semiprezydencki, zwany też parlamentarno-prezydenckim, powstał we Francji. Jego cechą charakterystyczną jest dualizm władzy wykonawczej sprawowanej przez prezydenta i rząd z premierem na czele.
Główne cechy systemu semiprezydenckiego:
- Prezydent wybierany w wyborach powszechnych ma szerokie uprawnienia
- Odpowiada za politykę zagraniczną i bezpieczeństwo państwa
- Może rozwiązać parlament i ma prawo weta wobec ustaw
- Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem i prezydentem
Definition: Dualizm władzy wykonawczej - sytuacja, w której władza wykonawcza jest sprawowana wspólnie przez dwa organy (w tym przypadku prezydenta i rząd).
System parlamentarno-komitetowy
System parlamentarno-komitetowy, znany też jako system konwentu, wywodzi się z tradycji demokratycznej kantonów szwajcarskich. Charakteryzuje się przenikaniem kompetencji władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Kluczowe cechy tego systemu:
- Parlament formalnie zajmuje pozycję nadrzędną
- Brak możliwości pociągnięcia rządu do odpowiedzialności przez parlament
- Ważna rola demokracji bezpośredniej (częste referenda)
- Brak instytucji badającej konstytucyjność ustaw
Example: Szwajcaria jest przykładem kraju, w którym funkcjonuje system parlamentarno-komitetowy, charakteryzujący się szerokim udziałem obywateli w podejmowaniu decyzji poprzez referenda.
System superprezydencki
System superprezydencki powstał w Rosji po rozpadzie Związku Radzieckiego. Charakteryzuje się wzmocnioną władzą prezydenta przy jednoczesnym zmniejszeniu znaczenia premiera i rządu.
Główne cechy systemu superprezydenckiego:
- Prezydent stoi ponad innymi organami władzy
- Mianuje i odwołuje premiera, wicepremiera i ministrów
- Może przewodniczyć spotkaniom rządu i uchylać jego decyzje
- Posiada inicjatywę ustawodawczą i wydaje dekrety bez kontrasygnaty
Highlight: W systemie superprezydenckim głowa państwa ma niezwykle szerokie uprawnienia, co może prowadzić do zachwiania równowagi między władzami.
