Rodzaje komórek i ich budowa

Budowa komórki prokariotycznej i eukariotycznej różni się znacząco. Wyróżniamy:

1. Komórki prokariotyczne (m.in. bakterii):

   • Nie mają jądra komórkowego
   • Materiał genetyczny w postaci kolistej cząsteczki DNA w nukleoidzie
   • Brak systemu błon śródplazmatycznych

2. Komórki eukariotyczne (roślinne, zwierzęce, grzybowe):

   • Posiadają jądro komórkowe
   • Materiał genetyczny w postaci liniowych cząsteczek DNA w jądrze
   • Liczne błony śródplazmatyczne dzielące komórkę na przedziały

Vocabulary: Kompartmentacja - podział komórki eukariotycznej na przedziały o różnej budowie i funkcjach.

Komórka prokariotyczna i eukariotyczna mają też cechy wspólne:

• Oddzielenie od otoczenia błoną komórkową
• Cytoplazma wypełniona cytozolem
• Obecność rybosomów

Definition: Cytozol - roztwór wodny różnych związków, głównie białek, wypełniający wnętrze komórki.

Budowa komórki bakteryjnej charakteryzuje się obecnością ściany komórkowej z peptydoglikanu (mureiny), podczas gdy budowa komórki roślinnej ma ścianę z celulozy, a budowa komórki grzybowej - z chityny.

Komórki prokariotyczne

Komórka bakteryjna to przykład komórki prokariotycznej. Jej główne cechy to:

1. Brak jądra komórkowego
2. Rozmiar 1-kilka mikrometrów
3. Oddzielenie od środowiska błoną komórkową
4. Chromosom bakteryjny w formie kolistej cząsteczki DNA w nukleoidzie
5. Obecność plazmidów - małych kolistych cząsteczek DNA z dodatkowymi genami
6. Rybosomy uczestniczące w biosyntezie białek
7. Tylakoidy (chromatofory) u bakterii fotosyntezujących

Highlight: Plazmidy zawierają informacje o cechach przydatnych, ale niekoniecznie niezbędnych do życia bakterii.

Komórki prokariotyczne przykłady to głównie bakterie, ale także niektóre archeony.

Poziomy organizacji komórkowej

Budowa komórki zwierzęcej i roślinnej różni się w zależności od poziomu organizacji. Wyróżniamy:

1. Organizmy jednokomórkowe - bakterie, grzyby, protisty, pierwotnie wodne.

2. Formy kolonijne - zespoły komórek połączone ścianami komórkowymi lub otoczkami galaretowymi. Stanowią stadium pośrednie między organizmami jedno- a wielokomórkowymi.

3. Organizmy wielokomórkowe:

   • Plechowe (protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne)
   • Tkankowe (rośliny, zwierzęta)

Highlight: Formy kolonijne powstają wskutek nierozdzielenia się komórek potomnych. Mają taki sam wygląd i są niezależne funkcjonalnie.

Komórka zwierzęca budowa i funkcje jest ściśle związana z jej rozmiarem i kształtem. Wraz ze zwiększeniem rozmiarów komórki maleje stosunek powierzchni do objętości, co utrudnia wydajny transport. Dlatego komórki są zwykle mikroskopijne i mają kształt zbliżony do kuli lub sześcianu.

Example: Dla komórki o wymiarach 1x1x1 cm stosunek powierzchni do objętości wynosi 6:1, a dla komórki 2x2x2 cm - już tylko 3:1.