Budowa i rola układu nerwowego

Układ nerwowy dzieli się na dwie główne części:

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN):

• Składa się z mózgu i rdzenia kręgowego
• Stanowi centrum dowodzenia całego organizmu

Obwodowy układ nerwowy:

• Zawiera nerwy czuciowe (przenoszące informacje do OUN)
• Zawiera nerwy ruchowe (przenoszące informacje z OUN do mięśni i narządów)

Obwodowy układ nerwowy dzieli się dodatkowo na:

1. Somatyczny układ nerwowy:

   • Zależy od naszej woli
   • Odbiera informacje z narządów zmysłów
   • Przekazuje polecenia do mięśni szkieletowych

2. Autonomiczny układ nerwowy:

   • Działa niezależnie od naszej woli
   • Kontroluje narządy wewnętrzne
   • Dzieli się na układ współczulny i przywspółczulny

Ważna koncepcja: Układy współczulny i przywspółczulny działają antagonistycznie (przeciwstawnie). Układ współczulny przygotowuje organizm do działania ("walcz lub uciekaj"), a przywspółczulny odpowiada za odpoczynek i regenerację ("odpoczywaj i traw").

Układ współczulny:

• Rozszerza źrenice
• Hamuje produkcję śliny
• Przyspiesza tętno
• Rozszerza oskrzela
• Hamuje pracę układu trawiennego
• Pobudza rdzeń nadnerczy do wydzielania adrenaliny

Układ przywspółczulny:

• Zwęża źrenice
• Zwiększa produkcję śliny
• Zwalnia tętno
• Kurczy oskrzela
• Stymuluje pracę układu trawiennego
• Wpływa na funkcje pęcherza moczowego i narządów płciowych

Budowa neuronu i przekazywanie sygnału

Budowa neuronu

Neuron (komórka nerwowa) jest podstawową jednostką funkcjonalną układu nerwowego. Składa się z:

• Dendryty - krótkie wypustki odbierające sygnały
• Ciało komórki z jądrem - centrum metaboliczne neuronu
• Akson (neuryt) - długa wypustka przewodząca impulsy od ciała komórki
• Synapsy - zakończenia aksonu łączące się z innymi neuronami

Sygnał w neuronie przepływa zawsze w jednym kierunku: od dendrytów, przez ciało komórki i akson, do synaps.

Przekazywanie sygnału

Komunikacja między neuronami odbywa się w synapsach, które składają się z:

• Zakończenia aksonu pierwszego neuronu
• Początku dendrytu drugiego neuronu
• Szczeliny synaptycznej (przestrzeni między nimi)

Kluczowy proces: Przekazywanie impulsu nerwowego w synapsie odbywa się na drodze chemicznej. Gdy impuls elektryczny dotrze do zakończenia aksonu, powoduje uwolnienie neuroprzekaźników, które przepływają przez szczelinę synaptyczną i łączą się z receptorami na błonie dendrytu następnego neuronu.

Proces przekazywania sygnału w synapsie:

1. Impuls nerwowy dociera do końca aksonu
2. Uwalniają się pęcherzyki synaptyczne zawierające neuroprzekaźniki
3. Neuroprzekaźniki przechodzą przez szczelinę synaptyczną
4. Łączą się z receptorami na błonie komórki odbierającej
5. Generują nowy impuls nerwowy w następnym neuronie

Ta chemiczna transmisja umożliwia precyzyjną regulację przekazywania informacji w układzie nerwowym.