Cechy sprzężone z płcią
Poza genami determinującymi płeć, na chromosomach płciowych znajdują się też geny odpowiedzialne za inne cechy organizmu. Te cechy sprzężone z płcią są kodowane przez geny zlokalizowane głównie na chromosomie X. U ludzi są to m.in. geny odpowiedzialne za krzepnięcie krwi, pracę mięśni czy rozpoznawanie kolorów.
Hemofilia to dziedziczona recesywnie choroba sprzężona z chromosomem X. Jest to skaza krwotoczna wynikająca z niedoboru czynników krzepnięcia krwi. Osoba chora może doświadczać długotrwałych i obfitych krwawień, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Leczenie polega na podawaniu dożylnym brakujących czynników krzepnięcia.
Podobnie dziedziczony jest daltonizm - zaburzenie rozpoznawania barw, głównie czerwonej i zielonej. Jego przyczyną są mutacje w genach odpowiedzialnych za syntezę barwników w czopkach siatkówki. U kobiet daltonizm ujawnia się rzadziej, bo potrzebne są dwa wadliwe allele XdXd, podczas gdy u mężczyzn wystarczy jeden XdY.
💡 Ciekawostka: Mężczyźni chorują na hemofilię i daltonizm częściej niż kobiety, ponieważ mają tylko jeden chromosom X. Jeśli ten chromosom niesie wadliwy gen, nie ma drugiego "zapasowego" chromosomu X, który mógłby go "zamaskować".
Istnieją też cechy związane z płcią, których geny znajdują się na chromosomach autosomalnych (niepłciowych). Ich ekspresja zależy od stężenia hormonów płciowych we krwi, np. testosteronu. Ciekawym przykładem jest występowanie rogów u niektórych ras owiec - samice o genotypie Rr nie mają rogów, podczas gdy samce o tym samym genotypie są rogate.