Stosunki dominacji i dziedziczenie wielogenowe
Dominacja pełna to najbardziej znany typ dziedziczenia - heterozygoty (Aa) wyglądają dokładnie tak samo jak homozygoty dominujące (AA). To znaczy, że jeden allel dominujący całkowicie "przykrywa" allel recesywny.
Przy dominacji niepełnej heterozygoty mają fenotyp pośredni między obiema homozygotami. Wyobraź sobie, że krzyżujesz czerwone kwiaty z białymi - potomstwo będzie różowe!
Kodominacja jest jeszcze bardziej fascynująca - w heterozygotach ujawniają się oba allele jednocześnie. Najlepszym przykładem są grupy krwi MN, gdzie osoby MN mają oba antygeny na powierzchni erytrocytów.
Dziedziczenie wielogenowe oznacza, że jedna cecha zależy od wielu genów. Geny mogą się dopełniać, działać kumulatywnie, lub jeden może maskować drugi (epistaza). To dlatego wzrost czy kolor skóry mają tak wiele odcieni!
💡 Pamiętaj: Większość cech u ludzi jest kontrolowana przez wiele genów jednocześnie - to dlatego jesteśmy tak różnorodni!
Chromosomowa teoria dziedziczenia
Geny na chromosomach są ułożone liniowo jak koraliki na sznurku, każdy w określonym miejscu zwanym locus. To fundamentalna zasada genetyki, która wyjaśnia, dlaczego dziedziczenie jest tak uporządkowane.
Geny niesprzężone znajdują się na różnych chromosomach i dziedziczą się zgodnie z prawami Mendla. Jeśli masz genotyp AaBb, to allele A i B mogą trafić do różnych gamet bez problemu.
Geny sprzężone to para trudna do rozdzielenia - znajdują się na tym samym chromosomie i zwykle przechodzą do gamet razem. To łamie klasyczne prawa Mendla! Ale natura ma sposób na mieszanie genów.
Crossing over może rozdzielić nawet sprzężone allele podczas mejoz. Dzięki temu powstają rekombinanty - nowe kombinacje genów, które zwiększają różnorodność genetyczną potomstwa.
💡 Ciekawostka: Im bliżej siebie znajdują się geny na chromosomie, tym rzadziej zachodzi między nimi crossing over!