EKOLOGIA

Alternatywny zapis:

REALIZOWANA - wykorzystywana goy występują oddziaływania ze strony konkurentów / innych uwarunkowań część niszy podst. -> może ulec zwężeniu minimum optimum zakres tolerancji maksimum wartość czynnika 7 śmierć organizmu wystarczy, że 1 czynnik jest w minimum i kaplica Prawo minimum Liebiga - możliwości rozwoju organizmu wyznacza ten skradnik, który występuje w niedobore. Prawo tolerancji ekologicznej - możliwość by towania organizmu określają dwie skrajne wart. środowiska, pomiędzy którymi jest w stanie przeżyć EURYBIONTY - gatunki o szerokim zakresie tolerancji na dany czynnike. STENOBIONTY - gatunki o wąskim zakresie tolerancji na dany czynnik Zakres tolerancji ze względu na : ►światTo temperaturę → eurytermiczne →stenotermiczne GATUNKI KOSMOPOLITYCZNE - mają szeroki zakres tolerancji na czynników środowiska BIOINDYKACJA -diagnozowanie stanu powietra, wody i gleby na podstawie wystę pujących. w nich organizmów. SYSTEM SAPROBOWY strefa oligosapro- bowa Wykorzystywane jako gatunki wskaźnikowe - BIOINDYKATORZY ↓ gatunek o dobre znanych wymaganiach ekologicznych, którego obecność lub wskazuje na dane warunki środowiska bardzo niski larwy jetek odchody niski euryfotyczne →stenofotyczne Wykrywanie gatunków, które świadczą o poziomie zanieczyszczenia wod. Bioindykatory dzielimy tu na: organizmy oligosaprobowe żyją w najmniej zanieczyszczonych wodach organizmy mezosaprobowe srednio zanieczyszczone wody organizmy polisaprobowe wody najbardziej zanieczyszczone larwy chruścików strefa mezosaprobowa nawozy niewielki Gatunki wskaźnikowe to np. porosty - wrażliwe na skażenie powietna tlenkami siarki ame larwy ważek odpady z gospodarstw rolnych średni SCHLE ośliczka wodna strefa polisaprobowa ściek komunaine iz zakladów przemyslu lekkiego wysoki - rurecznik wilgotność eury hydryczne →stenohydryczne mmm ściek z zakladow przemysłu ciężkiego ekstremainy ▸ zasolenie S natans euryhaliczne stenohaliczne ADAPTACJE ROŚLIN wiele brak • higrofity - rośliny siedlisk wodnych cienko Narstwa kutykuli hydrofity rośliny wodne "miękisz wodny (unoszenie na wodzie, magazynowanie tlenu) ->Chloroplasty (wydajniejsza fotosynteza w stabych warunkach świetnych) brak kutykuli aparaty saparkowe po obu stronach liścia - obecność hydatod- usuwanie nadmiaru wody podczas gutacji • mezofily rośliny siedlisk umiarkowanie wilgotnych "silnie rozwinięty system konzeniowy epiderma pokryta kutykula →aparaty szparkowe na spodzie Kścia (transpiracia zal. od (lości wody) • kserofity roliny siedlisk suchych METAPOPULACJA POPULACJA duży obszar -> wyróżniamy POPULACJE LOKALNE Wiosna, مر L lato grupa osobników tego samego gatunku, występująca na określonym obszane w tym samym czasie, np. terenie catej Polski zuby żyjący na liczebność - liczba osobników tworą, cych dang populację. دا EKOLOGIA POPULACJI populacja skradająca się z lokalnych populacji (subpopulacji) pomiędzy którymi migrują osobniki. zubr w Puszczy Białowieckiej zubry w Bieszczadach دا Cechy charakterystyczne dla populacji: • liczebność zagęszczenie • struktura przestrzenna struktura wiekowa • Struktura piciowa • oszacowania. Jeśli nie Aktualna liczebność oceniaja okresowe spisy. liczebności => wiemy czy populacja jest bezpieczna czy zagrożona wyginięciem ! Granice wyst. populacji muszą być określone ! Liczba osobników musi być możliwa do Iwzrost liczebności. zagęszizenie - liczba osobników danego gatunku przypadająca na jednostkę pow. lub objętości (1 m² / 1m³). Określa się je gdy osobniki so np. za mate by je policzyć ZAGĘSZCZENIE POPULACJI Czynniki wpływające na liczebność: a) zewnętrene • drapieżnicy, roślinożercy • konkurencja •dost. pokarmu choroby pogoda b) wewnętrane . ● Płeć wiek •fizjologia •behawior • stan zdrowia 2byt duże zagęszczenie = stres przegęszczenia zmniejszenie płodności L₂ zmniejszenie tempa wzrostu zmniejszenie liczebności populacji zmniejszenie odporności + Rozrodczość Imigracja Śmiertelność Emigracja · zbyt male zagęszczenie = trudno znaleźć partnera = wyginięcie populacji do rozrodu Reguta Allego - zbyt mate i zbyt duże zagęszczenie działa ograniczająco na populacię. zmiany liczebności spowodowane są: a) rozrodczością b) śmiertelnością c) migracjami (imigracja ▸ ROZRODCZOŚĆ - liczba potomstwa wydanego na świat w określonym czasie I przypadająca na liczbę wszystkich osobników populacji ↓ , emigracja ) POTENCJALNA ROZRODCZOŚĆ FIZJOLOGICZNA potencialna zdolność do wydawania potomstwa przez osobniki danego gatunku - w środowisku sztucznym WIĘKSZE WARTOŚCI > Wpływają na to np. • nierównomierne rozmieszczenie zasobow sposób rozmnażania się ROSLINY: rozmnaiające się wegetatywnie (truskanki) nasiona rozsiewane w grupach (mak) Owoc pada niedaleko macienystej struktura przestrzenna (rozmieszczenie) →ROZMIESZCZENIE SKUPISKOWE - Osobniki skupiają się zajmowanego obszaru REALIZOWANA ROZRODCZOŚĆ EKOLOGICZNA •Reczywista zdolność do wydawania potomstwa prez osobniki danego gatunku - - w naturalnym środowisku + opór środowiska (brak pokarmu, drapieżniki) MNIEJSZE WARTOŚCI w pewnych rejonach ZWIERZĘTA Owady społecane (pszczOTY) stadne ssaki kopytne (zebry) ryby w Tawicach (dorse) ►osiaalte (koralonce) Obszar zajmowany przez populację zasięg przestrzenny AREALY OSOBNICZE - obszary w których osobniki zaspokajają swoje potreby życiowe aktywnie broniona część are atu L> terytorium ROZMIESZCZENIE SKUPISKOWE L>obszary o nierównomier - nym rozmieszczeniem zasobów L> rośliny rozmnażające się wegetatywnie Voddalon oddalone od siebie grupy +Tatwiej znaleźć pokarm + Tatwiej schwytać ofiarę + Tatwiej uniknąć ataku -> ROZMIESZCZENIE RÓWNOHIERNE ▶ ↳działalność człowieka L kolonie lęgowe ptaków 1 ● - ● ● ● efekt rozcieńczenia (liczebność 1 ● jednokowe odległości ryzyko atakul) → efekt samolubnego stada (wystawianie chorego / starego osobnika) wspólne atakowanie drapieżnika + pomoc stada przy potomstwie + Tatwiej o partnera + Tatwiej się ogrzać ŻYCIE W GRUPIE ROZMIESZCZENIE LOSOWE Lo bardzo nadko ↳ przypadkowe rozmieszczenie zasobów Lwiatrosiewność ● V zapobiega przegęszczeniu, nie zabraknie zasobów. ● ● ● ● ● ŚMIERTELNOŚĆ - liczbo osobników ginących w określonym czasie, ● ● ● przypadkowy uklad, różne odległości większa konkurencja o pokarm - widoczne stado = pryciąganie drapieżników zdrady, wychowywanie cudzego potomst wa transmisja chorób i pasożytów (przekazywanie) przypadająca na liczbę wszystkich osobników populacji Przyczyny : ►środowiskowe - brak / niedobór potrzebnych substancji (woda) stanenie się, choroby ▸ osobnicze ▶ biocenotyczne oddziały wania między gatunkowe (drapieżnictwo) populacyjne oddziatywania między osobnikami tego samego gatunku MIGRACJE ↳> emigracja osobniki opuszczają populacię L> imigracja do populacji przybywają osobniki zagęszczenie populacji wzrasta zaostrenie konkurencji PRZEDROZRODCZY os. młodociane Luzależnione od rodzica klasy wieku V Koniec: osiągnięcie dojnatości piciowej •struktura wiekowa - udział w populacji różnych klas wieku. ↓ ROZRODCZY wiek predrozrodczy liczba osobników POPULACJA ROZWIJAJĄCA SIĘ os. młodociane > os dojnate stanejące się Liczebność rośnie ↑ } MIGRACJE zapewniaja prepływ genów => wzrasta zróżnicowanie genet populacji maleje ryzyko dryfu genety cz nego. os. dojnate L> w okresie aktywności rozrodczej wiek rozrodczy POPULACJA USTABILIZOWANA udział osobników w różnym wieku jest prawie równy ; porozrodczych najmniej Liczebność stata POROZRODCZY os. stanejące się L> zanik zdolności rozrodczych wiek porozrodczy POPULACJA WYMIERAJĄCA os.dojnate stanejące się Liczebność maleje ↓ > os. mTodociane GROZI WYMARCIE struktura płciowa liczba samici samców w różnych klasach wieku Odazielone obszary. siedlisk naturalnych. teoria metapopulacji WYSPA ŚRODOWISKOWA Siedlisko naturalne 40 L> kolonizacja L> ekstynkcja WEWNĄTRZ METAPOPULACJI SĄ WYSPA ŚRODOWISKOWA L> migracje - zapewniają prepływ genów między Zbior subpopulacji między kłórymi dochodzi do przemieszczania osobników, nazywa się METAPOPULACJĄ. - Wpływa na możliwość rozwoju populacji Rozrodczość i śmiertelność w subpopulacjach wpływa na liczebność W metapopulacji. Podzielone na fragmenty przez zasiedlane przez SUBPOPULACJE (populacje lokalne) np. drogi czy za budowania subpopulacjami => rekombinacja genetyczna => nabycie nowych cech => możliwość przetrwania ↑ zasiedlanie nowych terenów => zasięg wyst. populacji wymieranie subpopulacji w danym siedlisku (im mniejsza liczebność, tym większe ryzyko, np. przez choroby) L> rekolonizacja. ponowne zasiedlenie terenów na których doszło do eustyncji b) POPULACJE MARGINALNE Śmiertelność w nowym srodowisku a) POPULACJE ZASILAJĄCE : reprodukcja > śmiertelnośč emigracia > imigracia > reprodukcja (zagrożone ekstyncia). subpopulacja A emigracja imigracja METAPOPULACJA populacja zasilająca subpopulacja B Zależności między subpopulacjami w obrębie metapopulacji. kolonizacja 2013 rekolonizacja nowe siedlisko subpopulacja C ponowne zasiedlenie ekstynkcja subpopulacja D TEORIA METAPOPULACJI DLA OCHRONY PRZYRODY L> aby chronic dany gatunek treba objąć ochrona tereny zasie diane przez populacje ZASILAJĄCE ↳>trzeba zapewnić możliwość premieszczania się między subpopulaciami i wyspami środowiskowymi ( np. pnez korytare ekologiczne) ▸ mutualizm NIEANTAGONISTYCZNE Prynoszą korzyści przynajmniej jednej ze stron. żadna nie ponosi strat. komensalizm O + 8 eksploatacja ZALEŻNOŚCI • walka o zaso by + + wyczerpanie danego zasobu środowiska, oddziaływanie pośrednie, dotyka rowno obie strony. MIĘ DZYGATUNKOWE 1 oddziaływanie bezpośrednie, jedna strona a) wewng+ngatunkowa (osobniki tego samego gatunku w tej samej populacji) -> silniejsza konkurencja L₂ Gdy osobniki korzystają z tych samych zasobów środowiska (nisze ekologiczne się pokrywają) + = SKUTKI = L> migracie ↳ ograniczony dostęp do pokarmu => wykształcenie hierarchii społecznej Ls terytorializm - podział zajmowanego przez populację obszaru na terytoria L> samoprenedzenia - Osobniki które pregrywają konkurencję ging i zwięuszają dostęp do zasobów dla innych. osobników wygrywa, a druga pregrywa PRZYSTOSOWANIA DO DRAPIEŻNICTWA aktywny pościg (dobne rozw. stuch, silne mięśnie) • puTapki = ANTAGONISTYCZNE obezwładnianie ofiary (jad, uderzenie) • atak z ukrycia Przynoszą straty przynajmniej jednej ze stron. konkurencia L> drapieżnictwo roślinożerność ▶ pasożytnictwo 6) międzygatunkowa (między osobnikami różnych gatunków) Drapieżnictwo ↳ Atakują, zabijają, zjadają ofiary i mięsożercy (drapieżniki właściwe) zewnątrgatunkowej => zmniejszenie konkurencji wewnątrgatunkowe, wśród ofiar => większa dostępność do pokarmu dla innych gatunków o podobnych wymaganiach + + ograniczenie niszy ekologiczne, jednego z konkurentów (zmiana diety, miejsca schronienia) L> wyparcie konkurenta z zajmowa - nego miejsca STRATEGIE OBRONNE OFIAR Struktury ochronne - muszle, pancene, kolce. Obrona chemiczna (wyrzucanie toksycznych subst) skunksy Mimetyzm upodabnianie barwy / kształtu ciata do otoczenia Mimikra -> - osobniki niegroźne upodabniają barwę /ksztatt / zachowanie do groźnych gatunków Autotomia odkucanie częsici ciała w sytuacji zagrożenia ucieczka życie w stadzie Wydawanie odgrosów alarmowych udawanie wego Roślinożerność De →najczęściej spotykana forma oddziaływań wpływają na ↓ liczebność roślin - zjadają ich jadalne części → rośliny są ostabione - przegrywają konkurencję MASOWE POJAWY- BARDZO duży wzrost populacji danego gatunku -> mogą wyniszczyć catą, populację oślinożerców roślinożerców przybywa, bo mają wystarczająco pokarmu + Obrona bierna PRZYSTOSOWANIA BEHAWIORALNE - nadmierne zjadanie roślin rośliny się odradzają -ADAPTACJE OBRONNE ROŚLIN Obrona mechaniczna - wytwarzanie struktur mających zniechęcić roślinożerce (kolce, ciernie). roślinożercy mniej roślin roślinożercy umierają z braku pokarmu Obrona chemiczna wytwarzanie subst. trujących, odstraszających zapachem, pogarszających smak (mięta polna, pokrywa) CHARAKTER UJEMNEGO SPRZĘZENIA ZWROTNEGO - mechanizm homeostazy, element A pobudza el B, który hamuje zwrotnie el. A upodabnianie się do otoczenia / gatunków unikanych przez roślinożerców PRZYSTOSOWANIA ROŚLINOŻERCÓW DO ZJADANIA ROŚLIN 2 kehawioralne Umożliwiają odróżnianie roślin jadalnych od trujących i 6 anatomiczne Umożliwiają rozdrabnianie, trawienie, zjadanie dużych ilości pokarmu. -ostre siekacze - rozgryzanie np. gałęzi * stale rosną - nie ścierają się nadmiernie → szerokie, pokryte rozcieranie twardej guzkami tronowce tkanki roślinnej → 4- komorowy żołądek + wydrużone jelito cienkie - zyja w symbiozie z bakteriami i protistami zwierzęcymi - trawienie celulozy Pasożytnictwo Pasożyt żyje kosztem drugiego organizmu żywiciela OsTabiają zywiciela = Tatwiejszy cel dia draplezników => + →redukujq liczebność populacji zmnieiszają konkurencje wewnątrgatunnową i międzygatunkową ▶ pasożyty obligatoryjne pasożyty zewnętrzne (kleszcze, ponty, pasożyty wewnętrine (tasiemce, motylica watrobowa, Wrosień kręty) wszy) okresowe • pasożyty fakultatywne - kontakt z żywicielem NIE JEST TRWAŁY, mogą żyć poza żywicielem (Komary - pasożytują tylko goly jedza, potem żyją same; nicień węgorek) kontakt z żywicielem JEST TRWAŁY (przyway, tasiemce nicienie) migracie części rośliny bez subst. trujących ool części z subst. trującymi →dopasowują swój cykl zyciowy do czasu występowania subst. trujących w roślinie człowiek (podczas poolróży) 1 pasożytnictwo lęgowe - kukutka składa jajo w gnieździe innego ptaka J i wyruca z niego jedno z tych jego właściciela ROZ PRZESTRZENIANIE SIĘ PASOŻYTÓW kontakty bezpośred nie kontakty pośrednie - z udziałem organizmów trecich tzw. WEKTORÓW (np. komary) PRZYSTOSOWANIA DO PASOŻYTNICTWA 1 pasożytów zewnętrznych aparaty gę bowe - przebijają skórę przyssawki "ostre zabki do nacinania skóry boczne spłaszczenie ciara - urat wia przemieszczanie się między WTOsami → haczykowato zagięte odnóża chwytanie w Tosa Mechanizmy chemiczne Mechanizmy fiziologiczne разозуват wewnętrznych →nangdy czepne (haczyki, physsawki) →wchTanianie subst cara powierchnią ciata Mechanizmy behawioralne -> złożony cykl rozwojowy, który wymaga. wielu zywicieli => rozprestrenianie się pasozyta MECHANIZMY OBRONNE ŻYWICIELI -> zdolność przeprowadzania fermentacji ( umożliwia pasożytowanie w jamach. ciała) Mechanizmy morfologiczne - utrudniają pasożytowi wniknięcie do wnętrza ciała żywiciela (wTOSY, Tuski , grube ściany kom. tkanek okrywających roślin) → ciało pokryte substancjami chroniącymi przed strawieniem → zwielokrotnione nangdy rozrodcze ( każdy c²Ton ciata tasiemca ma ♂ i Q nanady) IL> produkowanie ogromnej ilości jaj 11 związki wytwanane przez rośliny, które odstraszają/ niszczą pasożyła (cebula, czosnek) zwalczanie pasożytów przez: → obumieranie zainfekowanych komórek → odpowiedź ukradu odpornościowego usuwanie pasozytów z powierzchni ciata przez iskanie 100 tys. z gniazda (usuwanie jaj ku kutki) np. Komensalizm Oddziaływania między osobnikami z różnych gatunków gdzie jeden osobnik odnosi konyść, a drugi nic nie zyskuje ani nie traci. przyczepianie się do drugiego osobnika = transport, np. remona przyczepia się do płetwy rekina ten ja transportuje paule do wieloryba Mutualizm + ▸zamieszkiwanie tych samych kryjówek / gniazd przez 2 różne gatunki Wroble zakładają gniazda u podstawy gniazd bocianów wykorystywanie drewa przez rośliny epifityczne (drzewo = podpora) ▶ udostępnianie resztek pożywienia innym gatunkom Iwy oddają resztki pożywienia sępą - osobniki są od siebie uzależ nione i nie mogą żyć samodzielnie gryby 0 Związek między organizmami dwóch różnych gatunków, gdzie oba ponoszą korzyści. 2 Mutualizm fakultatywny. 1. Mutualizm obligatoryjny (SYMBIOZA) POROSTY woda i sole min. (chronią kom. glonow przed wysychaniem), glony produkty fotosyntezy roślinożercy odpowiednie warunki do zycia i symbiotyczne mikroorganizmy wytwanają enzymy trawiące celulozę (PROTOKOOPERACJA) - • prynosi konyść obu organizmom, ale nie lest konieczny do ich preżycia bakojady rośliny komensalizm ✓ transportowy czyszczą skórę z owadów K mszyce pożywienie + sierść do budowy gniazd pożywienie pożywienie -spadź "bawory zwierzęta (np. wiewiórki) rozsiewają nasiona (pobierają sok z roślin, wydalają spadź) mrswki ochrona, prenoszenie na nowe rośliny woda + sole min. (azot, fosfor, potas) konenie rośliny gryb związki organicze wytw podczas fotosyntezy gryby mikory zowe: - podgnybek → borowik -> koźlak pod sosną pod świerkiem I pod brozą a) Tańcuch spasania producenci - rośliny ↓ konsumenci I nędu (roślinożercy) MIKORYZA konsumenci II nędu (mięsożercy) pozywienie (nektar, pytek) PRZYSTOSOWANIA ORGANIZMÓW MUTUALISTYCZNÝCH Rośliny - kolorowe, pachnące kwiaty, nektar (by zwabić zwierzęta) zwieręta - nangay do pobierania nektaru/pytku, dostosowane do kształty roślin Toksyny u roślin -odporne są na nią tylko niektóre gatunki, dla innych taka roślina jest to ksyczna i niejadalna konsumenci II nędu. (mięsożercy zjadający mięsożercow) rośliny KRĄŻENIE MATERII I PRZEPŁYW ENERGII W EKOSYSTEMIE tańcuch pokarmowy - uporadkowany ciąg organizmów, w którym każoly jest zjadany przez następny zwierzęta zapylające mogą kontynuować rozwoj wytwanać owoce. 6) Tańcuch detrytusony Szczątki organiczne ↓ konsumenci I nędu (DESTRUENCI) konsumenci I nędu (mięsożercy) konsumenci III nędu W ekosystemie naturalnym Tańcuchy pokarmowe bardziej rozbudowane, bo jest większa różnorodność V Sieci pokarmowe (troficzne) - preplatające się wzajemnie Tańcuchy pokarmowe. S jeden gatunek, np. wszystkożerny dzik, może należeć do kilku poziomów troficznych DRAPIEŻNIKI SZCZY TO WE GATUNKI KLUCZOWE fotosynteza PRODUCENCI jeśli zabraknie np. któregoś z konsumentow, przyroda sobie poradzi CO₂ H₂O i sole min. +:O- biotop ZWIĄZKI ORGANICZNE nie polują na nie żadne drapieżniki jeżeli jeden rodzaj pokarmu wpływ na usunięcie gatunki, które mimo matej liczebności maja ogromny strukturę ekosystemu 9. kluczowego => - zabunenie struktury. zanikanie innych KRĄŻENIE MATERII → krąży między biotopem a biocenoza →uktad zamknięty. KONSUMENCI nalezy do jednego poziomu troficznego biocenozy ZWIĄZKI ORGANICZNE ZWIĄZKI NIEORGANICZNE => gatunków DESTRUENCI biocenoza 8 Q rozkładają materię organiczną do materi nieorganicznej pobierana przez producentow, ktory wykorzystują ia do wytwarnania materii organicznej 2% PRZEPŁYW ENERGII energia przepływa przez ekosystem tylko w jednym. kierunku: od PRODUCENTÓW do DESTRUENTÓW - uktad otwarty - może funkcjonować tylko wtedy, gdy stale dociera do niego energia stoneczna PRODUCENCI trawa procesy zyciowe, ciepło Szczątki związki organiczne KONSUMENCI I RZĘDU krowa PRODUKCJA PIERWOTNA BRUTTO PRODUKCJA PIERWOTNA NETTO PRODUKCJA WTÓRNA BRUTTO szczątki, odchody PRODUKCJA WTÓRNA NETTO procesy zyciowe, ciepło KONSUMENCI I RZĘDU - Szczątki, odchody PRODUKTYWNOŚĆ EKOSYSTEMU - intensywność z jaką w danym ekosystemie w danej jednostce czasu jest produkowana materia lub CzTowiek procesy zyciowe, CIEPTO DESTRUENCI magazynowana energia w związkach organicznych procesy życiowe, стерто CAŁOŚć wytworzonej przez producentow mate organicznej lub zmagazynowanej energii - prod. pierw. brutto pomniejszona o część którą producenci zużywają w procesach życiowych (prod. pierw. brutto - koszty utrzymania) Szybkość produkowania biomasy przez konsumentow pozostała część związków organicznych (ktorej konsumenci nie wykonystali na procesy oddychania komórkowego) wbudowana w ich tkanki wielkość produkcji wyraża się np. (g/m²/rok) lub (kJ/m² / rok) konsumenci rzędu konsumenci II rzędu konsumenci I rzędu producenci produkcja pierwotna netto produkcja pierwotna brutto Poziomy produkcji pierwotnej i produkcji wtórnej. oddychanie BIOTOP oddychanie produkcja wtóra oddychanie oddychanie oddychanie Produkcja wtóma brutto PIRAMIDA ENERGII naturalne - powstają bez udriatu czTowieka, ale możemy je zmieniać →lasy gazie jest wycinka dnew → jeziora, odrawianie vyb konsumenci drapieżniki konsumenci roślinożercy producenci BIOCENOZA BIOTOP producenci prod. pierw. brutto Szczątki odchody STRUKTURA EKOSYSTEMU BIOCENOZA - populacje różnych gatunków, ktore żyiq na jednym terenie w tym samym czasie i Tączą je wzajemne zależności, np. pokarmowe / prościej organizmy żywe · Środowisko nieożywione, w którym występują organizmy tworące bioceno zę EKOSYSTEM EKOSYSTEMY prod. pierw. netto poTnaturalne - powstają przez przekształcenie ek. naturalnego przez &, cały czas podlegają jego wpływowi ->Tqui powstałe przez wycinkę lasow 1 kaszone 2x w roku konsumenci prod. prod. wtórna wtórna brutto netto oddychanie konsumenci destruenci sztuczne powstają w wyniku działalności ciągle przez niego zmieniane -> sady → pola uprawne stawy hodowlane EKOSYSTEMY AUTOTROFICZNE • mają dostęp do energii świetlnej • SAMOWYSTARCZALNE, bo same wytwaraja materię organiczną (przez autotrofy podczas fotosyntezy) STRUKTURA PRZESTRZENNA EKOSYSTEMU - sposób rozmieszczenia organizmów w ekosystemie (warunkowana np. zróżnicowaniem oświetlenia) Producenci konsumenci Destruenci zbiorowisko roślin i protistów unoszące się na wodzie górne warstwy ekosystemu, np. korony drew, fitoplankton w wodzie zależy od ich wymagań pokarmowych dolne wo stwy ekosystemu, np. ściółka, ( bo tam gromadzi się detrytus) niedobor :( ograniczenie wzrostu i rozwoju EKOSYSTEMY HETEROTROFICZNE •nie mają dostępu do energii świetlnej • NIE SĄ SAMOWYSTARCZALNE, materię organiczną stanowią Szczątki organizmow Sukcesja proces ciągłych, kierunkowych zmian ekosystemu, które prowadzą do jego przekształcania się i bogacenia w węgiel i azot KLIMAKS - końcowe stadium sukcesji, biocenoza osiąga względnie stały skład gatunkowy OBIEG AZOTU W PRZYRODZIE → składnik białek, kwasów nukleinowych. i witamin Bakterie wiążące azot : a) glebowe AZOT →najwięcej azotu w atmosfere => → beztlenowe Azotobacter Clostridium. →+lenowe b) bakterie brodawkowe Rhizobium c) sinice zbiornika wodnego N₂ ↓ niedostępny dla roślin ↓ wiązany i przekształcany przez niektóre bakterie dzięki chemosyntezie wiąża azot atmc ceryczny przekształcoyą go w amoniak NHz BAKTERIE GLEBOWE, SINICE amoniak + woda CO₂ JONY AMONOWE atmosfera NH₂ BAKTERIE - ม. BRODAWKOWE ▸ woda ▶ paliwa kopalne skaty wapienne DENITRYFIKACJA - przekształcanie NO₂ do N₂ PRODUCENCI BAKTERIE NITRYFIKACYJNE KONSUMENCI zjadane Szczątki AMONIFIKACJA RozkTad zw. organicznych do amoniaku Nris 2 NH₂ + woda what 4 węgiel podstawowy element strukturalny związków organicznych Szcza+kiT odchody DESTRUENCI JONY AZOTANOWE NO3 OBIEG WEGLA W PRZYRODZIE fotosynteza producenci → konsumenci destruenci NITRYFIKACJA utlenienie NHy do NO₂ a potem do NO3 (najlepiej przyswajalna przez roślinki forma) со, jony wodorowęglanowe HCO3 i rozpuszczone CO₂ węgiel brunatny I węgiel kamienny, ropa naftowa gaz ziemny. węglan wapnia caco, DO ATMOSFERY BAKTERIE DENITRYFIKACYJNE spalanie węgiel, ropa, gaz ziemny SZTUCZNE NAWOZY wybuchy oddychanie roślin i zwieną + skaty osadowe wulkanów oddychanie amm fotosynteza PRODUCENCI pobieraja CO₂ podczas CO₂ W ATMOSFERZE fotosyntezy, wbudowujg wegiel w związki organiczne twonące ich organizmy oddychanie KONSUMENCI I RZĘDU szczątki spalanie paliw kopalnych, erupcje wulkanów oddychanie KONSUMENCI I RZĘDU oddychanie DESTRUENCI RÓŻNORODNOść BIOLOGICZNA → bogactwo form życia na Ziemi Różnorodność GENETYCZNA - występuje u osobników należących do tej samej populacji, wynika 2 obecności wielu alleli tego samego genu w danej populacji L> każdy osobnike ma swój niepowtanalny genotyp (kombinację alleli) zestaw cech fenotypowych. !! Osobniki tego samego gatunku różnią się wyglądem i cechami metabolizmu. Różnorodność GATUNKOWA - rozmaitość wszystkich gatunków na Ziemi. (mieny się liczbą gatunków w danym ekosystemie) Różnorodność EKOSYSTEMOWA bogactwo typów ekosystemów występujących na danym obszane WPŁYW DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA NA RÓŻNORODNOŚć BIOLOGICZNĄ ✓ spoiler: do dupy INTENSYFIKACJA ROLNICTWA → maksymalizacia zysku z uprawy pny minimalizacji pracy ludzkiej. ↓ środki chemiczne, maszyny => SPADEK BIORÓŻNORODNOŚCI EROZJA GLEBY (Nymywanie, wywiewanie cząstek próchniczych => ↓ zaw. sut. min. i organicznych => DEGRADACJA GLEBY (2miana właściwości fizycznych. i chemicznych gleby => trwate zniszczenie / obniżenie aktywności biologicznej. roślin i hodowli zwieną + nawozy sztuczne -sprywaja do zbiorników, przyspieszaja eutrofizację •pestycydy wycinki zadnewień śródpolnych • monokultury •osuszanie terenów podmokłych maszyny -> obumieranie organizmów, zanieczyszczenie śvodow. niszczenie korytarzy ekologicznych wód 3 - - wyjarowienie gleby, zmniejszenie 1. gatunków. →↓ poziom wód gruntowych zbijają glebę, mniejsze napowietrenie, stabszy wzrost roślin 1 gatunek rośliny uprawnej na dużym obszane => szkodniki szybko się rozprestneniają, ciężko się ich pozbyć URBANIZACJA (rozwój miast) L> likwidacja naturalnych siedlisk roślin i zwienąt L> obniżenie poziomu wód gruntowych L> zaniczyszczenie środowiska INDUSTRIALIZACJA (vozwój przemysTu) => spadek bioróżno rodno ści => nieodwracalne zniszczenie lokalnych ekosystemów L> skażenie powietra, powstawanie dziury ozonowej I smogu, kwaśnych opadów L> zanieczyszczenie wód ściekami => gromadzenie się np. metali ciężkich w środowisku ROZNÓJ KOMUNIKACJI L> uniemożliwianie migracji lokalnym populacjom => ZABURZANIE PRZEPŁYWU GENÓW L> wzrost zanieczyszczeń środowiska ↳ wzrost śmiertelności zwiengt (w wypadkach drogowych) L> hatas ROZWOJ TURYSTYKI niszczenie siedlisk (budowanie hoteli, plaże ) w zużywanie dużych ilości wody => wyczerpywanie lokalnych zasobów wodnych. L> niepokojenie zwienąt prez turystów OCHRONA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Ochrona środowiska - nauka o zmianach zachodzących w przyrodzie pod wpływem działalności czTowieka ORAZ O sposobach zapobiegania skutkom działalności &. (Tagodzenia) ▶ przeciwdziałanie zanieczyszczaniu środowiska (np. oczyszczalnie ścieków, segregowanie odpadów) utrymanie elementów przyrody w stanie niezmienionym/pny wracanie ich do naturalnego stanu Ochrona przyrody - dziatania mające na celu zachowanie, właściwe wykorzystywanie i odnawianie zasobów przyrody ożywionej i nieozywionej Dotyczy: gatunków zagrożonych wyginięciem, nadkich i chronionych ich siedlisk ▶ pnyrody nieożywionej (zbiorniki wodne, jaskinie) Utrymanie stabilnych ekosystemow), zachowanie bio róznorodności. -FORMY OCHRONY PRZYRODY -Stopień ingerencji człowieka w ekosystem BIERNA OCHRONA PRZYRODY zabezpieczanie terenu, nieingerowanie w procesy pnyrodnicze → tworzenie stref ochronnych wokół siedlisk nad kich gatunków Obiekt obejmowany ochroną OCHRONA OBSZAROWA Parki narodowe ( w Polsce 23, 1% kraju) co najmniej 1000 ha → środowisko w stanie niezmienionym/mało zmienionym przez CZTOwieka obszary z ochroną ścistą (zakaz ingerencji) ■ Rezerwaty przyrody. L> Ochrona naturalnych ekosystemów, siealisk zagrożonych gatunków, jaskiń całość lub część objęte ochroną ścista -> Obszary chronionego obrazu →>> wyróżniają się krajobrazowo wypoczynek, rekreacja 3 ■ Parki krajobrazowe →>cenna przyroda, krajobrazy, kultura, historia →możliwa ingerencja jeśli nie wpływa znacząco na ekosystem →f. rekreacyjna OCHRONA GATUNKOWA obejmuje tereny cenne pod względem przyrodniczym, krajobrazowym, kulturowym zabijanie hodowla sprzedaż CZYNNA OCHRONA PRZYRODY - stosowanie zabiegów ochronnych → koszenie Tok (zapobiega zachodzeniu sukcesji ekologicznej tego ekosyst. emu) obejmuje gatunki radkie lub zagrożone wyginięciem płoszenie ZAKAZY posiadanie wywożenie kraju niszczenie siedlisk Z zrywanie SCISŁA ochrona gatunkowa →kozica tatrańska - кикитка battycka CZĘŚCIOWA Ochrona RESTYTUCJA REINTRODUKCJA RESTYTUCJA - - wszelkie zakazy obowiązują w całym kraju, cały rok dopuszcza gospodarcze wykorzystanie, ale jest to ohreślone prepisami ⇓ Ślimaki winniczki: jeśli musala większa niż 30 mm - od kwietnia do 20 maja można zbierać w celach. konsumpcyjnych } CZYN NA ochrona gatunków zagrożonych wszelkie działania mające na celu odtworzenie właściwej liczebności populacji chronionego gatunku L> w rezerwatach gdzie hoduje się osobniki danego gatunku Np žubr europejski, szarytka morska (foka szara) REINTRODUKCJA - powtórne wprowadzenie osobników chronionego gatunku na tereny 1 na których ten gatunek już wygingt OCHRONA INDYWIDUALNA obejmuje niewielkie elementy przyrody, np. pojedyncze osobniki, mate fragmenty ekosystemów pomniki pnyrody (dnewa, jaskinie, głazy hanutowe) → stanowiska dokumentacyjne (formacje skalne, skamieniałości) użytki ekologiczne pozostarości ekosystemów ważne dla zachowania różnorodności biologicznej (Toki, wydmy, oczka wodne) zespoty przyrodniczo - krajobrazowe fragmenty krajobrazu, chronione ze względu na walory estetyczne (fragmenty dolin necznych, pozostałości parksw phypałacowych) MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA NA RZECZ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI Pewne gatunki np. przy zmianach pór roku wędrują do innych państw. ↓ Konwencja waszyngtońska (CITES) Po co? konwencja o różnorodności biologicznej Agenda 21 KONWENCJA O RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ 1992 r., Rio de Janeiro 172 państwa konferencia Narodow zjednoczonych « Środowisko i Rozwój" Dot. ochrona, zrównoważone wykorzystanie i pomnażanie zasobów bioróżnorod- ności na każdym jej poziomie genetycznym gatunkowym ekosystemowym Zobowiązuje kraje do wypracowania strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania bioróznorodności. ↓ Natura 2000 AGENDA 21 1992 r., Rio de Janeiro Konferencja Narodów zjednoczonych Środowisko i Rozwój" 172 państwa KONWENCJA WASZYNGTOŃSKA (CITES) 1973r., Waszyngton Globalny plan ratowania środowiska za pomocą zasad zrównoważonego rozwoju 180 państw podpisato a NATURA 2000 Między narodowy program prowadzony w Unii Europejskiej. -> miast -> wsi → ochrona atmosfery i wód gospodarowanie odpadami zakaz handlu żywymi / martwymi okazami roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Zakaz handlu wytwononymi z nich produktami (wyroby z kości, skóry) 20% pow. Polski Ochrona cennych przyrodniczo obszarów i porączenie ich w sieć korytanami enologicznymi. obszary specjalnej ochrony ptaków ► specjalne obszary ochrony siedlisk (siedliska zanikające, siedliska gatunków Chronionych) ZRÓWNOWAZONY ROZWÓJ pozwala na zaspokajanie aktualnych potrzeb ludzi w taki sposób, aby nie utrudnić zaspokajania potrzeb przyszłym pokoleniom. → spowolnienie tempa zużycia zasobów naturalnych → konystanie z odnawialnych źródet energii → zminimalizowanie niszczącego wpływu & na środowisko https://www.mamnewsa.pl/!data/newsy_extras/31509/1.jpg? V=1609840236