Podstawy genetyki i dziedziczenia cech
Genetyka to fascynująca dziedzina biologii zajmująca się badaniem dziedziczenia cech i zmienności organizmów. W tej lekcji poznamy kluczowe pojęcia z zakresu genetyki oraz prawa rządzące przekazywaniem informacji genetycznej.
Cechy dominujące i recesywne odgrywają kluczową rolę w ekspresji genów. Cecha dominująca zawsze ujawnia się w fenotypie, natomiast cecha recesywna ujawnia się tylko u homozygot recesywnych. Allele to alternatywne formy tego samego genu, które mogą być dominujące oznaczaneduz˙ąliterą,np.A lub recesywne oznaczanemałąliterą,np.a.
Genotyp to zestaw wszystkich genów organizmu, podczas gdy fenotyp to zespół obserwowalnych cech. Rozróżniamy homozygoty dominujące AA, homozygoty recesywne aa i heterozygoty Aa.
Gregor Mendel sformułował fundamentalne prawa dziedziczenia. Pierwsze prawo Mendla, znane jako prawo czystości gamet, stwierdza, że każda gameta zawiera tylko jeden allel danego genu. Drugie prawo Mendla mówi o niezależnym dziedziczeniu cech.
DNA kwasdeoksyrybonukleinowy jest nośnikiem informacji genetycznej. Składa się z nukleotydów zawierających cukier deoksyrybozę, resztę kwasu fosforowego i jedną z czterech zasad azotowych DNA: adeninę, cytozynę, tyminę lub guaninę. DNA ma strukturę podwójnej helisy.
RNA kwasrybonukleinowy różni się od DNA m.in. obecnością uracylu zamiast tyminy i cukru rybozy. Wyróżniamy trzy główne rodzaje RNA: mRNA informacyjny, tRNA transportujący i rRNA rybosomalny.
Krzyżówki genetyczne pozwalają przewidzieć prawdopodobieństwo wystąpienia określonych cech u potomstwa. Przykładem może być dziedziczenie grup krwi.
Definicja: Gen to odcinek DNA zawierający informacje o jednej cesze.
Przykład: Krzyżówka genetyczna dla grup krwi: Jeśli ojciec ma grupę krwi AB, a matka A homozygota, to 50% dzieci będzie miało grupę A, a 50% grupę AB.
Zrozumienie podstaw genetyki jest kluczowe dla dalszego zgłębiania biologii molekularnej i medycyny. Wiedza ta pozwala nam lepiej zrozumieć mechanizmy dziedziczenia i zmienności organizmów.