Chromosomy i podziały komórkowe

Chromatyda zawiera jedną cząsteczkę DNA. Jest to połowa chromosomu, która staje się widoczna podczas podziału komórkowego.

Mitoza i mejoza to dwa główne typy podziału komórkowego, które różnią się miejscem zachodzenia, ilością powstających komórek, ilością podziałów i ilością materiału genetycznego w komórkach potomnych.

Example: Mitoza zachodzi w komórkach somatycznych, tworząc 2 komórki potomne o takiej samej ilości materiału genetycznego jak komórka macierzysta. Mejoza zachodzi w komórkach macierzystych gamet, tworząc 4 komórki o zredukowanej o połowę ilości materiału genetycznego.

RNA, w przeciwieństwie do DNA, jest jednoniciowe. W nukleotydzie RNA zamiast deoksyrybozy występuje ryboza, a zamiast tyminy - uracyl.

Highlight: Porównanie DNA i RNA tabela: DNA jest dwuniciowe, zawiera deoksyrybozę i tyminę, podczas gdy RNA jest jednoniciowe, zawiera rybozę i uracyl.

Model chromosomu przedstawia jego budowę, z widocznym centromerem - miejscem łączenia się chromatyd siostrzanych.

Dziedziczenie i allele

Dziedziczenie to proces przekazywania cech genetycznych z pokolenia na pokolenie. Gen jest jednostką dziedziczności, zajmującą określone miejsce w chromosomie i warunkującą występowanie różnych cech organizmu.

Definition: Gen - liniowy zapis sekwencji DNA niezbędny do wytworzenia funkcjonalnej jednostki RNA.

Allele są to formy tego samego genu zajmujące to samo miejsce w chromosomach homologicznych. Każdy allel to gen, ale nie każdy gen to allel.

Vocabulary: Allel dominujący - wariant genu, który ujawnia się w heterozygocie i maskuje działanie allelu recesywnego.

Vocabulary: Allel recesywny - wariant genu, który ulega ekspresji tylko w przypadku nieobecności alleli dominujących.

Homozygota ma dwa jednakowe allele wpływające na daną cechę. Może być dominująca lub recesywna.

Heterozygota ma dwa różne allele wpływające na daną cechę.

Example: Allele dominujące i recesywne przykłady: Allel dominujący dla brązowych oczu (B) i allel recesywny dla niebieskich oczu (b). Genotyp BB lub Bb da brązowe oczy, a genotyp bb da niebieskie oczy.

Genotyp to kompletny zespół genów danego organizmu, warunkujący dziedziczenie jego cech. Fenotyp to wygląd organizmu, czyli zespół cech morfologicznych i fizjologicznych, które się ujawniają.

Choroby sprzężone z płcią i mutacje

Choroby sprzężone z płcią to schorzenia genetyczne, których geny znajdują się na chromosomie X. Przykładami takich chorób są hemofilia i daltonizm.

Hemofilia to choroba polegająca na zaburzeniu krzepnięcia krwi. Osoby z hemofilią mogą wykrwawić się nawet z powodu małego zadrapania.

Example: Genotypy dla hemofilii:

• XHXH - zdrowa kobieta
• XHXh - kobieta nosicielka
• XhXh - chora kobieta
• XHY - zdrowy mężczyzna
• XhY - chory mężczyzna

Daltonizm to wada polegająca na zaburzeniu w rozpoznawaniu barw, głównie czerwonej i zielonej. Powodem tej choroby jest nieprawidłowa synteza zawartych w czopkach barwników wrażliwych na fale świetlne.

Highlight: Daltonizm występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet ze względu na recesywny charakter genu i jego lokalizację na chromosomie X.

Mutacja to nagła, trwała zmiana w materiale genetycznym komórki. Wyróżniamy dwa główne typy mutacji:

• Genowe (punktowe) - dotyczą zmian w kolejności nukleotydów
• Chromosomowe - dotyczą zmiany w budowie lub liczbie chromosomów

Vocabulary: Rodzaje zmienności genetycznej obejmują mutacje genowe i chromosomowe, które mogą prowadzić do zmian w fenotypie organizmu.