Podstawy genetyki klasycznej i chromosomowa teoria dziedziczenia
Ta strona przedstawia kluczowe pojęcia z zakresu genetyki klasycznej, które są niezbędne do zrozumienia mechanizmów dziedziczenia cech. Omówione zostały podstawowe definicje, prawa Mendla oraz różne typy dziedziczenia.
Vocabulary: Genotyp to zespół wszystkich genów w organizmie, natomiast fenotyp to widoczne cechy organizmu.
Definition: Allel to wersja danego genu, która może być dominująca lub recesywna.
1 prawo Mendla, znane jako prawo czystości gamet, stanowi, że w każdej gamecie znajduje się tylko jeden allel każdego genu. Jest to fundamentalna zasada genetyki klasycznej, często pojawiająca się na sprawdzianach.
Example: Krzyżówka jednogenowa dla cechy kontrolowanej przez dwa allele daje stosunek fenotypowy 3:1 u potomstwa.
2 prawo Mendla mówi o niezależnej segregacji cech, co oznacza, że cechy są dziedziczone niezależnie od siebie. W przypadku krzyżówki dwugenowej, stosunek fenotypów wynosi 9:3:3:1.
Highlight: Zrozumienie 1 i 2 prawa Mendla jest kluczowe dla rozwiązywania zadań z genetyki klasycznej.
Strona omawia również różne typy dziedziczenia:
- Dziedziczenie jednogenowe - wykształcenie jednej cechy zależy od jednego genu.
- Dominacja pełna - jeden z alleli całkowicie dominuje nad drugim.
- Kodominacja - dwa allele danego genu są równorzędne wobec siebie.
- Allele wielokrotne - jeden allel występuje w minimum 3 wersjach.
Example: Dziedziczenie wielogenowe obejmuje geny kumulatywne (kilka genów odpowiada za jedną cechę) i geny dopełniające się (dwa różne geny potrzebne do wykształcenia cechy).
Ostatnia część strony poświęcona jest chromosomowej teorii dziedziczenia, która stanowi, że:
- Geny znajdują się na chromosomach
- Są ułożone liniowo i zajmują określone miejsce na chromosomach
- Allele tego samego genu zajmują to samo miejsce na chromosomach homologicznych
- Geny znajdujące się na tym samym chromosomie są genami sprzężonymi i dziedziczone zależnie od siebie
Vocabulary: Chromosomy homologiczne to pary chromosomów, z których jeden pochodzi od matki, a drugi od ojca.
Highlight: Sprzężenie genów prowadzi do fenotypu u potomstwa w stosunku 3:1, co jest ważnym zagadnieniem w genetyce klasycznej i molekularnej.
Zrozumienie tych koncepcji jest kluczowe dla uczniów przygotowujących się do sprawdzianów z genetyki klasycznej na poziomie rozszerzonym oraz dla rozwiązywania zadań z dziedziczenia jedno- i wielogenowego.
