Kwas deoksyrybonukleinowy $DNA$ stanowi fundamentalny składnik wszystkich organizmów żywych. Jest to cząsteczka odpowiedzialna za przechowywanie i przekazywanie informacji genetycznej. Budowa DNA opiera się na czterech podstawowych nukleotydach, które tworzą charakterystyczną strukturę podwójnej helisy.

Definicja: DNA budowa składa się z czterech typów nukleotydów zawierających: resztę kwasu fosforowego, deoksyrybozę $cukier$ oraz jedną z czterech zasad azotowych: adeninę, guaninę, cytozynę lub tyminę.

Każdy nukleotyd w strukturze DNA połączony jest z sąsiednimi nukleotydami poprzez wiązania fosfodiestrowe. Te połączenia tworzą szkielet cukrowo-fosforanowy, który stanowi zewnętrzną część podwójnej helisy. Zasady azotowe skierowane są do wewnątrz struktury, gdzie tworzą specyficzne pary poprzez wiązania wodorowe.

Przykład: W strukturze DNA zasady azotowe łączą się według ściśle określonych reguł:

• Adenina $A$ zawsze łączy się z tyminą $T$ dwoma wiązaniami wodorowymi
• Guanina $G$ zawsze łączy się z cytozyną $C$ trzema wiązaniami wodorowymi

Replikacja DNA to kluczowy proces biologiczny, podczas którego następuje dokładne powielenie materiału genetycznego. Proces replikacji DNA w punktach można podzielić na trzy główne etapy: inicjację, elongację i terminację.

Ważne: Gdzie zachodzi replikacja DNA: Proces ten zachodzi w jądrze komórkowym podczas fazy S cyklu komórkowego, przed podziałem komórki.

Kiedy zachodzi replikacja DNA jest ściśle kontrolowane przez komórkę. Replikacja DNA enzymy obejmują szereg specjalistycznych białek, w tym helikazę $rozplatającą podwójną helisę$ i polimerazę DNA $syntezującą nowe nici$. Semikonserwatywna replikacja DNA oznacza, że każda nowa cząsteczka DNA zawiera jedną starą i jedną nowo zsyntetyzowaną nić.

RNA a DNA różnice są znaczące zarówno pod względem budowy, jak i funkcji. Budowa RNA opiera się na pojedynczej nici, podczas gdy DNA jest dwuniciowe. Rodzaje RNA obejmują mRNA, tRNA i rRNA, każdy pełniący specyficzną rolę w ekspresji genów.

Porównanie: Porównanie DNA i RNA tabela:

• DNA zawiera deoksyrybozę, RNA - rybozę
• DNA zawiera tyminę, RNA - uracyl
• DNA jest dwuniciowe, RNA jednoniciowe
• DNA przechowuje informację genetyczną, RNA uczestniczy w jej ekspresji

Funkcje DNA są kluczowe dla życia każdego organizmu. 3 funkcje DNA to: przechowywanie informacji genetycznej, przekazywanie cech potomstwu oraz kontrola syntezy białek. Znaczenie replikacji DNA jest fundamentalne dla podziału komórkowego i dziedziczenia.

Słownictwo: Kwas dezoksyrybonukleinowy czy deoksyrybonukleinowy - obie formy są poprawne, choć częściej używa się pierwszej wersji.

Budowa DNA Rysunek pokazuje charakterystyczną strukturę podwójnej helisy, która jest kluczowa dla zrozumienia, jak DNA przechowuje i przekazuje informację genetyczną. Budowa i funkcje DNA są ze sobą ściśle powiązane - specyficzna struktura molekuły umożliwia jej pełnienie wszystkich istotnych funkcji biologicznych.

Replikacja DNA to kluczowy proces biologiczny, który zachodzi w każdej żywej komórce. W ostatnim etapie tego procesu, zwanym terminacją, powstają dwie identyczne cząsteczki potomne. W komórkach prokariotycznych zakończenie replikacji DNA jest wyznaczane przez specjalne sekwencje terminacyjne.

Ważnym aspektem procesu replikacji jest działanie telomerazy - enzymu, który dobudowuje nukleotydy DNA do końców powstających cząsteczek. W rezultacie powstają telomery - charakterystyczne sekwencje na końcach chromosomów, składające się z powtarzających się fragmentów DNA.

$!WAŻNE$ Semikonserwatywna replikacja DNA oznacza, że każda nowa cząsteczka DNA zawiera jedną nić pochodzącą z cząsteczki macierzystej i jedną nowo zsyntetyzowaną.

Funkcje DNA są fundamentalne dla życia komórki. Jako nośnik informacji genetycznej, kwas dezoksyrybonukleinowy odpowiada za dziedziczenie cech i zawiera instrukcje dotyczące budowy białek. Proces replikacji podlega ścisłej kontroli - zachodzi wyłącznie przed podziałem komórkowym i może zostać zatrzymany w niekorzystnych warunkach.

Budowa RNA jest podobna do DNA, ale ma kilka kluczowych różnic. RNA składa się z reszty kwasu fosforowego, rybozy $zamiast deoksyrybozy$ oraz zasad azotowych: adeniny, guaniny, cytozyny i uracylu $zamiast tyminy$.

$!DEFINICJA$ RNA występuje głównie w formie pojedynczej nici, choć może tworzyć lokalne struktury dwuniciowe poprzez wiązania wodorowe między komplementarnymi zasadami.

Rodzaje RNA można podzielić na dwie główne kategorie: RNA kodujący $4-5$ i niekodujący $95-96$. Najważniejsze typy to:

• mRNA $RNA informacyjny$ - przenosi informację genetyczną z DNA do miejsca syntezy białek
• rRNA $RNA rybosomalny$ - buduje rybosomy i pełni funkcje katalityczne
• tRNA $RNA transportujący$ - przenosi aminokwasy podczas syntezy białek

RNA transportujący $tRNA$ pełni kluczową rolę w syntezie białek. Każda cząsteczka tRNA składa się z 74-90 nukleotydów i jest wyspecjalizowana w przenoszeniu konkretnego aminokwasu. Posiada charakterystyczną strukturę z antykodonami - trzema nukleotydami rozpoznającymi komplementarne sekwencje na mRNA.

$!PRZYKŁAD$ W komórkach eukariotycznych RNA występuje zarówno w jądrze komórkowym, jak i cytoplazmie. W komórkach prokariotycznych znajduje się głównie w cytoplazmie, choć w niektórych wirusach RNA może stanowić podstawowy materiał genetyczny.

Porównanie DNA i RNA pokazuje, że mimo podobnej budowy chemicznej, pełnią one odmienne funkcje w komórce. Budowa DNA i RNA różni się nie tylko rodzajem cukru i jednej z zasad azotowych, ale także strukturą przestrzenną i stabilnością cząsteczek.