Lipidy i kwasy nukleinowe
Lipidy to związki organiczne zawierające głównie węgiel, wodór i tlen. Niektóre lipidy mają w składzie również azot lub fosfor. Dzielimy je na dwie główne grupy: lipidy proste i lipidy złożone.
Lipidy proste powstają przez połączenie alkoholu z kwasami tłuszczowymi. Przykładem są tłuszcze właściwe, w których alkoholem jest glicerol połączony z trzema kwasami tłuszczowymi. Kwasy tłuszczowe mogą być nasycone (mają pojedyncze wiązania między atomami węgla) lub nienasycone (mają co najmniej jedno wiązanie podwójne). Ciekawa różnica: tłuszcze bogate w kwasy nasycone są zwykle stałe w temperaturze pokojowej, a te z nienasyconymi - płynne.
Lipidy złożone zawierają dodatkowe związki poza alkoholem i kwasami tłuszczowymi. Fosfolipidy mają resztę kwasu fosforowego, a glikolipidy zawierają cukier. Ich cząsteczki mają charakterystyczną budowę: hydrofilową "głowę" (rozpuszczalną w wodzie) i hydrofobowy "ogon" (nielubiący wody).
Czy wiesz, że? Ta specyficzna budowa fosfolipidów głowa−ogon jest kluczowa dla formowania błon komórkowych - tworzą one podwójną warstwę, gdzie "ogony" skierowane są do wewnątrz, a "głowy" na zewnątrz.
Lipidy pełnią różnorodne funkcje w organizmach. Tłuszcze właściwe stanowią materiał zapasowy i energetyczny, tworzą warstwę podskórną dającą izolację termiczną i ochronę mechaniczną. Woski chronią rośliny przed nadmiernym parowaniem wody, a u ptaków wodnych tworzą nieprzemakalną powłokę na piórach. Z kolei lipidy złożone są budulcem błon biologicznych komórek.