RYBY i PŁAZY

Alternatywny zapis:

wodą i nie wymaga dodatkowego nawilżenia. przełyk-żołądek-jelito cienkie- jelito grube- kloaka UKŁAD ODDECHOWY RYB U ryb wymiana gazowa między wnętrzem organizmu a środowiskiem zewnętrznym odbywa się za pomocą skrzeli zlokalizowanych w komorach (jamach) skrzelowych. Niektóre dorosłe ryby chrzęstnoszkieletowe Zwłaszcza przydenne (np. płaszczki), mają drożną pierwszą szczelinę skrzelową nazywaną tryskawką. Ryby dwudyszne w toku ewolucji wykształciły płuca i dzięki nim stały się zdolne do oddychania powietrzem atmosferycznym. MECHANIZMY WSPOMAGAJĄCE WYMIANĘ GAZOWĄ działanie pokryw skrzelowych i tryskawki *ryby kostnoszkieletowe- mechanizm przepływu wody przez skrzela oparty jest na ruchach dna jamy gębowej i pokryw skrzelowych. *ryby chrzęstnoszkieletowe- przepływ wody przez skrzela warunkowany jest przez ciągły ruch zwierzęcia do przodu lub ustawienie ciała w kierunku przeciwnym do prądu wody. mechanizm przeciwprądów - wymiana substancji lub energii cieplnej między dwoma płynami przemieszczającymi się w różnych kierunkach. Na przykład krew w skrzelach ryby płynie w odwrotną stronę niż woda przepływająca przez skrzela, maksymalizując dyfuzję tlenu do krwi i dwutlenku węgla z krwi. PĘCHERZ PŁAWNY Ma on postać worka wypełnionego gazem o składzie zbliżonym do powietrza atmosferycznego. Jest on narządem hydrostatycznym - zmniejsza ciężar właściwy ryb, a tym samym pozwala na regulację głębokości zanurzenia oraz utrzymywanie się w wodzie bez dużego nakładu energii. Może również odpowiadać za przekazywanie fal dźwiękowych do ucha wewnętrznego i stanowić jeden z narządów wykorzystywanych do wydawania odgłosów. Ryby chrzęstnoszkieletowe oraz niektóre promieniopłetwe nie mają pęcherza pławnego. Aby nie opaść na dno, muszą pozostawać w ciągłym ruchu. Jeśli woda jest zimna to jest więcej tlenu w wodzie, jeśli ciepła to mniej. UKŁAD KRWIONOŚNY RYB U ryb występuje układ krwionośny zamknięty, jednoobiegowy. Najważniejszymi elementami budującymi serce są przedsionek i komora. Przed przedsionkiem znajduje się zatoka żylna, a za komorą - stożek tętniczy. Między poszczególnymi częściami serca znajdują się zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi. UKŁAD NERWOWY RYB Mózgowie jest zbudowane z pięciu części ułożonych liniowo. Rdzeń przedłużony przechodzi następnie w rdzeń kręgowy, od którego odchodzą nerwy rdzeniowe, unerwiające poszczególne segmenty ciała. NARZĄDY ZMYSŁÓW Do najważniejszych narządów zmysłów ryb należy linia boczna. Oczy ryb są dobrze rozwinięte - ich akomodacja zachodzi poprzez przemieszczanie się, prawie kulistej soczewki względem siatkówki. Występują dwa rodzaje komórek receptorowych: pręciki (rozróżnianie kształtów, rejestrowanie ruchu), czopki (widzenie obiektów, barw) Narządem słuchu i równowagi ryb jest ucho wewnętrzne, w którym znajduje się błędnik błoniasty. Aparat Webera - przenosi drgania ściany pęcherza pławnego poprawiając skuteczność odbioru dźwięków. Niektóre ryby, np. płaszczki mają narządy elektryczne, dzięki którym wytwarzają wokół ciała pole elektryczne i wykrywają jego zmiany wywołane obecnością innych organizmów lub obiektów. UKŁAD WYDALNICZY RYB U ryb, podobnie jak u pozostałych kręgowców, narządami wydalniczymi są nerki. OSMOREGULACJA RYB ryby słonowodne( mało sikają ale dużo piją, woda z nich odpływa) U REKINÓW WODA NAPŁYWA! ryby słodkowodne (dużo sikają ale mało piją, woda do nich napływa) ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ RYB Większość gatunków ryb jest rozdzielnopłciowa, jedynie u nielicznych występuje obojnactwo. Ryby rozdzielnopłciowe wykazują często dyformizm płciowy (wielkość samców/ samic, zróżnicowanie barw, kształtów) PRZYSTOSOWANIE RYB DO ŻYCIA W WODZIE skóra: 2 warstwy,gruczoły śluzowe (śluz zmniejsza tarcie) - komórki barwnikowe - ubarwienie ciała (ochrona) - łuski - ochrona przed urazami mechanicznymi - płetwa grzbietowa - rola steru - nagłe zmiany ruchu - płetwa ogonowa - ruch postępowy płetwa odbytowa - równowaga - płetwa brzuszna - utrzymanie pozycji ciała - płetwa piersiowa - utrzymanie równowagi, zmiana kierunku PŁAZY Płazy to zwierzęta zmiennocieplne prowadzące ziemno-wodny tryb życia. W gromadzie płazów wyróżnia się trzy rzędy: płazy ogoniaste - po lądzie poruszają się niezdarnie zdecydowanie lepiej radzą sobie w środowisku wodnym. płazy bezogonowe - nie mają ogona i posiadają długie kończyny tylne do wykonywania skoków. płazy beznogie - nie mają kończyn i posiadają zwartą twardą czaszkę i kręgosłup, ciało pokrywa skóra. POKRYCIE CIAŁA PŁAZÓW Skóra płazów jest cienka, naga, pozbawiona tworów ochronnych (łusek) i nieustannie nawilżana wydzieliną znajdujących się w niej gruczołów śluzowych. W skórze wielu gatunków płazów znajdują się również gruczoły jadowe. Wydzielają one na powierzchnię skóry substancje toksyczne, które służą do obrony przed drapieżnikami. UKŁAD SZKIELETOWY PŁAZÓW Szkielet osiowy - czaszka płazów jest płaska i ma ażurową konstrukcję, np. bez zabudowanego dna oczodołów, co znacznie zmniejsza jej masę. W obrębie czaszki wyróżnia się niewielką mózgoczaszkę oraz dużą trzewioczaszkę. Kręgosłup płazów składa się z czterech części: szyjnej, tułowiowej, krzyżowej i ogonowej. Część szyjną tworzy jeden krąg zwany dźwigaczem, połączony ruchomo z czaszką. Część tułowiowa kręgosłupa jest zbudowana z różnej liczby kręgów. Część krzyżową tworzy jeden kręg krzyżowy (nie mają go płazy beznogie). Natomiast część ogonowa, podobnie jak część tułowiowa, ma zmienną liczbę kręgów. U płazów bezogonowych kręgi ogonowe zrastają się w jedną kość - urostyl. PŁAZY NIE MAJĄ KLATKI PIERSIOWEJ. Szkielet obręczy i kończyn - większość płazów ma dwie pary kończyn wspartych na obręczach barkowej i miednicowej. U płazów bezogonowych kości przedramienia (łokciowa i promieniowa) oraz kości podudzia (piszczelowa i strzałkowa) wtórnie się zrosły. Obręcz miednicową tworzą długie kości biodrowe, przystosowane do wykonywania skoków. PORUSZANIE SIĘ PŁAZÓW pływanie wspomagają błony pławne rozpięte między palcami. chodzenie niektórych gatunków po płaskich powierzchniach wspomagają przylgi na palcach. w skakaniu i pływaniu uczestniczą głównie silnie umięśnione kończyny tylnie. UKŁAD POKARMOWY PŁAZÓW Dorosłe płazy są drapieżnikami. Układ pokarmowy płazów rozpoczyna się otworem gębowym prowadzącym do obszernej, zazwyczaj uzębionej jamy gębowej. Do dna jamy gębowej przyrośnięty jest silnie umięśniony język. Jego powierzchnię nawilża lepka wydzielina gruczołów ślinowych umożliwiająca niektórym gatunkom chwytanie pokarmu. Następnym odcinkiem przewodu pokarmowego jest gardziel. W jej tylnej części znajdują się dwa otwory: jeden prowadzi do tchawicy, a drugi - do krótkiego, prostego przełyku połączonego z żołądkiem. Znajdujące się za nim jelito cienkie przechodzi bez wyraźnej granicy, w jelito grube, uchodzące do kloaki. Otwór gębowy tych ostatnich otoczony jest zrogowaciałym naskórkiem umożliwiającym zeskrobywanie pokarmu z przedmiotów znajdujących się pod wodą, a także filtrowanie cząstek pokarmu z wody. Larwy te nie mają żołądka a ich jelito jest znacznie dłuższe niż u form dorosłych. UKŁAD ODDECHOWY PŁAZÓW W związku z przystosowaniem do lądowego trybu życia u płazów wykształciły się płuca. Obok nich wymianie gazowej uczestniczą także nabłonek jamy gębowej oraz skóra. Płuca są silnie unaczynionymi parzystymi workami o lekko pofałdowanej powierzchni. Łączą się one z gardzielą za pomocą krótkich dróg oddechowych złożonych ze słabość rozwiniętej krtani oraz tchawicy. Powierzchnia płuc płazów jest niewielka dlatego wymiana gazowa zachodząca tą drogą z małej efektywna dużo większe znaczenie ma wymiana gazowa zachodząca przez cienką dobrze unaczynioną i pokrytą śluzem skórę. Larwy płazów prowadzą wymianę gazową za pośrednictwem skrzeli zewnętrznych lub wewnętrznych. MECHANIZM WENTYLACJI PŁUC U PŁAZÓW Płazy nie mają klatki piersiowej, dlatego wentylacja płuc odbywa się u nich dzięki ruchom dna jamy gębowej. Pełni ona funkcję pompy ssąco-tłoczącej. UKŁAD KRWIONOŚNY PŁAZÓW Płazy mają dwa obiegi krwi - płucny (mały), który zapewnia cyrkulację krwi między sercem a płucami i skórą, oraz obwodowy (duży), w którym krew krąży między sercem a resztą narządów ciała. Serce płazów jest zbudowane z dwóch przedsionków oraz komory (bez przegrody). W jego skład wchodzą również stożek tętniczy i zatoka żylna. Krew z komory przepływa następnie do stożka tętniczego, podzielonego podłużną zastawką spiralną na dwa kanały. UKŁAD NERWOWY PŁAZÓW Mózgowie płazów, podobnie jak mózgowie ryb, składa się z 5 części ułożonych liniowo. Występuje w nim silnie rozwinięte, wydłużone kresomózgowie zbudowane z dwóch półkul mózgowych. NARZĄDY ZMYSŁÓW Oczy są zwykle dobrze wykształcone i mają zdolność akomodacji dzięki przemieszczaniu się soczewki względem siatkówki. Adaptacją do życia na lądzie są powieki - dolna, górna i migawkowa, tzw. migotka, które chronią gałki oczne przed urazami mechanicznymi i wysychaniem. Narząd węchu znajduje się w jamach węchowych połączonych nozdrzami ze środowiskiem zewnętrznym. W podniebieniu mieści się tzw. narząd Jacobsona, który odbiera bodźce smakowo-węchowe. W skórze płazów znajdują się liczne receptory ruchu. UKŁAD WYDALNICZY PŁAZÓW Narządami wydalniczymi płazów są pranercza. Mocz powstający w pranerczach spływa moczowodami do pęcherza moczowego, który jest uchyłkiem kloaki. Dorosłe płazy wydalają głównie mocznik, są organizmami ureotelicznymi. ROZMNAŻANIE SIĘ I ROZWÓJ PŁAZÓW Płazy są z reguły zwierzętami rozdzielnopłciowymi. U większości gatunków występuje dymorfizm płciowy, zwłaszcza w okresie godowym. Przejawia się on m.in zmianą ubarwienia ciała lub wykształceniem grzebieni godowych. U samców żab i ropuch na palcach kończyn przednich pojawiają się modzele godowe (zrogowaciałe narośla skórne). Jaja płazów, zwane skrzekiem, są otoczone galaretowatymi osłonkami, które wchłaniają wodę, zapewniając zarodkom odpowiednie warunki rozwoju. Neotenia - (dzieci mają dzieci) larwa jest w stanie osiągnąć dojrzałość płciową w stanie larwalnym. ROZWÓJ PŁAZÓW Większość płazów przechodzi rozwój złożony. Występuje w nim larwa, która żyje w wodzie i oddycha skrzelami. Przebieg rozwoju różni się u poszczególnych grup systematycznych. U większości płazów bezogonowych występuje jajorodność i zapłodnienie zewnętrzne. Z zapłodnionych jaj wylęgają się larwy zwane kijankami. Są one niepodobne do osobników dorosłych. Okres larwalny jest zakończony przeobrażeniem. U płazów ogoniastych i beznogich zachodzi zwykle zapłodnienie wewnętrzne. PŁAZY - przystosowanie do życia: 1. Na lądzie: • Silne kończyny umożliwiające poruszanie na lądzie (skoki) • Płuca - umożliwiają oddychanie tlenem atmosferycznym Śluz - chroni ciało przed wyschnięciem Powieki i gruczoł łzowy - chronią oczy przed wyschnięciem Obecność uszu. Ubarwienie - często upodabnia do środowiska (brązowa jak ziemia lub zielone jak liście). • Wysuwany, długi, lepki język (do polowania na owady) Dwa obiegi krwi - lepsza podaż tlenu 2. W wodzie: ● Opływowy kształt ciała ● Obecność błony pławnej między palcami Ciało pokryte śluzem - zapewnia większą opływowość Możliwość wymiany gazowej przez skórę (jest cienka, wilgotna, dobrze ukrwiona) • Oczy i nozdrza po grzbietowej stronie ciała (wystają nad powierzchnię wody) Nos posiada ruchome klapki (można go zamknąć pod wodą) • Zapłodnienie zewnętrzne (jaja składane w wodzie) Kijanka ma ogon i skrzela (pływa i oddycha pod wodą)