Gruczoły dokrewne i ich funkcje

Układ hormonalny składa się z wielu gruczołów dokrewnych, które pełnią kluczowe role w regulacji procesów życiowych organizmu. Jednym z najważniejszych gruczołów jest przysadka mózgowa, która pełni rolę regulatora pracy pozostałych gruczołów.

Przysadka mózgowa składa się z dwóch części:

1. Tylny płat - magazynuje i uwalnia hormony podwzgórza (wazopresynę i oksytocynę)
2. Przedni płat - wydziela hormony sterujące pracą innych gruczołów dokrewnych (hormon wzrostu, prolaktyna, melanotropina, lutropina)

Highlight: Przysadka mózgowa jest nazywana "gruczołem nadrzędnym" ze względu na jej kluczową rolę w regulacji innych gruczołów dokrewnych.

Tarczyca to kolejny ważny gruczoł układu hormonalnego. Jest zbudowana z pęcherzyków produkujących hormony:

• Tyroksynę (T4)
• Trójjodotyroninę (T3)
• Kalcytoninę (CT)

Vocabulary: Jod jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy.

Funkcjonowanie tarczycy jest regulowane przez oś podwzgórze-przysadka-tarczyca. Podwzgórze wydziela TRH, który pobudza przysadkę do wydzielania TSH, a ten z kolei stymuluje tarczycę do produkcji T3 i T4.

Example: Nadczynność tarczycy może prowadzić do objawów takich jak spadek masy ciała, nadmierna potliwość, wytrzeszcz oczu i chwiejność emocjonalna.

Szyszynka to niewielki gruczoł wytwarzający melatoninę, znany jako "hormon snu". Jego wydzielanie jest związane z obecnością promieni słonecznych. Melatonina hamuje produkcję hormonów gonadotropowych, zapobiegając wczesnemu dojrzewaniu płciowemu.

Definition: Niedoczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca produkuje zbyt mało hormonów, co może prowadzić do objawów takich jak wzrost masy ciała, senność i u dzieci - kretynizm.

Zrozumienie funkcji poszczególnych gruczołów dokrewnych jest kluczowe dla prawidłowej diagnozy i leczenia zaburzeń układu hormonalnego.

Pozostałe gruczoły dokrewne i ich funkcje

Układ hormonalny obejmuje również inne ważne gruczoły, które pełnią kluczowe role w regulacji procesów życiowych organizmu. Jednym z nich są przytarczyce - najczęściej cztery gruczoły znajdujące się na biegunach tarczycy.

Highlight: Brak przytarczyc może prowadzić do śmierci w krótkim czasie, co podkreśla ich kluczową rolę w organizmie.

Przytarczyce wydzielają parathormon, który pełni istotną funkcję w gospodarce wapniowo-fosforanowej:

• Podwyższa stężenie jonów wapnia we krwi poprzez uwalnianie (resorpcję) z kości i wchłanianie z jelit
• Wpływa na wzmożone wydalanie fosforanów z moczem, co zmniejsza stężenie fosforu w osoczu

Example: Aż 90% wapnia w organizmie znajduje się w kościach, a parathormon reguluje jego uwalnianie do krwi.

Nadnercza to kolejne ważne gruczoły układu hormonalnego, znajdujące się na górnych biegunach nerek. Składają się z:

1. Kory nadnercza, która wydziela:
   • Mineralokortykoidy (aldosteron) - regulują gospodarkę sodową i ciśnienie krwi
   • Glikokortykosteroidy (kortyzol) - wpływają na metabolizm glukozy i tkanki kostnej
2. Rdzenia nadnerczy, który wydziela:
   • Adrenalinę i noradrenalinę - przygotowują organizm do sytuacji stresowych

Vocabulary: Nadczynność tarczycy może prowadzić do nadmiernego wydzielania aldosteronu, co z kolei może wywołać nadciśnienie tętnicze.

Trzustka jest gruczołem o podwójnym wydzielaniu - zewnętrznym (enzymy trawienne) i wewnętrznym (hormony). Część wewnątrzwydzielnicza, zbudowana z wysp Langerhansa, produkuje:

• Insulinę (komórki β) - hormon anaboliczny obniżający stężenie glukozy we krwi
• Glukagon (komórki α) - hormon kataboliczny zwiększający poziom glukozy we krwi

Definition: Antagonistyczne działanie hormonów to sytuacja, w której dwa hormony mają przeciwstawne efekty, np. insulina obniża poziom glukozy we krwi, a glukagon go podwyższa.

Układ hormonalny działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Podwzgórze wydziela liberyny pobudzające przysadkę mózgową, która z kolei wydziela hormony tropowe stymulujące gruczoły obwodowe. Hormony wydzielane przez gruczoły obwodowe hamują aktywność podwzgórza i przysadki, tworząc pętlę regulacyjną.

Zrozumienie funkcji wszystkich gruczołów dokrewnych i mechanizmów ich regulacji jest kluczowe dla prawidłowej diagnozy i leczenia zaburzeń układu hormonalnego.