Pozostałe gruczoły dokrewne i ich funkcje
Układ hormonalny obejmuje również inne ważne gruczoły, które pełnią kluczowe role w regulacji procesów życiowych organizmu. Jednym z nich są przytarczyce - najczęściej cztery gruczoły znajdujące się na biegunach tarczycy.
Highlight: Brak przytarczyc może prowadzić do śmierci w krótkim czasie, co podkreśla ich kluczową rolę w organizmie.
Przytarczyce wydzielają parathormon, który pełni istotną funkcję w gospodarce wapniowo-fosforanowej:
- Podwyższa stężenie jonów wapnia we krwi poprzez uwalnianie (resorpcję) z kości i wchłanianie z jelit
- Wpływa na wzmożone wydalanie fosforanów z moczem, co zmniejsza stężenie fosforu w osoczu
Example: Aż 90% wapnia w organizmie znajduje się w kościach, a parathormon reguluje jego uwalnianie do krwi.
Nadnercza to kolejne ważne gruczoły układu hormonalnego, znajdujące się na górnych biegunach nerek. Składają się z:
- Kory nadnercza, która wydziela:
- Mineralokortykoidy (aldosteron) - regulują gospodarkę sodową i ciśnienie krwi
- Glikokortykosteroidy (kortyzol) - wpływają na metabolizm glukozy i tkanki kostnej
- Rdzenia nadnerczy, który wydziela:
- Adrenalinę i noradrenalinę - przygotowują organizm do sytuacji stresowych
Vocabulary: Nadczynność tarczycy może prowadzić do nadmiernego wydzielania aldosteronu, co z kolei może wywołać nadciśnienie tętnicze.
Trzustka jest gruczołem o podwójnym wydzielaniu - zewnętrznym (enzymy trawienne) i wewnętrznym (hormony). Część wewnątrzwydzielnicza, zbudowana z wysp Langerhansa, produkuje:
- Insulinę (komórki β) - hormon anaboliczny obniżający stężenie glukozy we krwi
- Glukagon (komórki α) - hormon kataboliczny zwiększający poziom glukozy we krwi
Definition: Antagonistyczne działanie hormonów to sytuacja, w której dwa hormony mają przeciwstawne efekty, np. insulina obniża poziom glukozy we krwi, a glukagon go podwyższa.
Układ hormonalny działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Podwzgórze wydziela liberyny pobudzające przysadkę mózgową, która z kolei wydziela hormony tropowe stymulujące gruczoły obwodowe. Hormony wydzielane przez gruczoły obwodowe hamują aktywność podwzgórza i przysadki, tworząc pętlę regulacyjną.
Zrozumienie funkcji wszystkich gruczołów dokrewnych i mechanizmów ich regulacji jest kluczowe dla prawidłowej diagnozy i leczenia zaburzeń układu hormonalnego.
