Jelito cienkie pełni niezwykle istotne funkcje w procesie trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Do jego głównych zadań należą:

1. Produkcja enzymów trawiennych
2. Kontynuacja procesu trawienia
3. Wchłanianie produktów rozpadu pokarmów

Ruchy perystaltyczne jelita umożliwiają przesuwanie treści pokarmowej wzdłuż przewodu pokarmowego.

Budowa jelita cienkiego obejmuje trzy główne odcinki:

1. Dwunastnica - miejsce intensywnych procesów trawienia, gdzie uchodzą przewody żółciowe wątroby i trzustki. Środowisko dwunastnicy jest lekko zasadowe $pH ok. 8$.
2. Jelito czcze i kręte - odpowiadają za końcowe etapy trawienia i wchłaniania składników do krwi poprzez kosmki jelitowe.

Highlight: Wchłanianie w jelicie cienkim zachodzi na drodze dyfuzji prostej, ułatwionej lub aktywnie, w zależności od rodzaju substancji $np. glukoza i aminokwasy są transportowane aktywnie$.

W jelicie cienkim działają enzymy proteolityczne, takie jak:

• TRYPSYNOGEN > TRYPSYNA
• CHEMOTRYPSYNOGEN > CHEMOTRYPSYNA

Jelito grube stanowi końcowy odcinek przewodu pokarmowego. Na granicy jelita cienkiego i grubego znajduje się zastawka krętniczo-kątnicza, uniemożliwiająca cofanie się treści pokarmowej.

Definition: Jelito grube jest siedliskiem bakterii i nie posiada gruczołów trawiennych. Jego główne funkcje to wchłanianie wody, soli mineralnych i witamin.

Budowa jelita grubego obejmuje:

1. Jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym
2. Okrężnicę otaczającą wnętrze jamy brzusznej
3. Odbytnicę zakończoną odbytem, odpowiedzialną za usuwanie niestrawionych resztek pokarmu $defekacja$

Wątroba pełni kluczowe funkcje w procesie trawienia i metabolizmie:

1. Wydziela żółć
2. Neutralizuje toksyny
3. Przekształca amoniak w mocznik
4. Magazynuje żelazo i witaminy A, D, K
5. Wydziela heparynę zapobiegającą krzepnięciu krwi
6. Syntetyzuje cholesterol i trójglicerydy
7. Metabolizuje aminokwasy w glukozę $glukoneogeneza$

Vocabulary: Żółć - wydzielina stymulująca procesy trawienia i wchłaniania tłuszczów. Aktywuje lipazę trzustkową i rozbija duże cząsteczki tłuszczów $emulguje tłuszcze$. Jest wydzielana w wątrobie i magazynowana w pęcherzyku żółciowym.

Układ krwionośny wątroby obejmuje:

• Tętnicę wątrobową $zaopatruje wątrobę w tlen$
• Żyłę wrotną $transportuje składniki odżywcze do wątroby$
• Żyłę wątrobową $odprowadza krew odtlenowaną i oczyszczoną z toksyn$

Trzustka jest gruczołem o podwójnej funkcji:

1. Wewnątrzwydzielniczej - wydziela hormony takie jak glukagon i insulina
2. Zewnątrzwydzielniczej - produkuje sok trzustkowy

Highlight: Czynności wydzielnicze trzustki są regulowane poprzez neuroprzekaźniki i adrenalinę $noradrenalina hamuje, acetylocholina pobudza wydzielanie$.

Enzymy trawienne produkowane przez trzustkę to:

• Amylaza trzustkowa
• Trypsynogen
• Chemotrypsynogen
• Elastaza
• Lipaza trzustkowa

Pobieranie pokarmu jest kontrolowane przez ośrodki głodu i sytości zlokalizowane w podwzgórzu. Głównym bodźcem dla tych ośrodków jest poziom cukru we krwi.

Czynniki wpływające na uczucie głodu i sytości:

• Stan rozszerzenia lub obkurczenia żołądka
• Poziom glukozy we krwi
• Zapasy tłuszczu w organizmie
• Poziom insuliny
• Temperatura ciała
• Wrażliwość na smak i zapach

Example: Gdy żołądek jest rozszerzony, poziom glukozy podwyższony, a zapasy tłuszczu zwiększone, organizm odczuwa sytość. Odwrotna sytuacja prowadzi do uczucia głodu.

Hormony odgrywające rolę w procesie trawienia:

1. Gastryna - pobudza wydzielanie soku żołądkowego
2. Sekretyna - pobudza trzustkę i wątrobę
3. Cholecystokinina - hamuje wydzielanie soku żołądkowego, a pobudza wydzielanie soku trzustkowego i żółci
4. Histamina - pobudza wydzielanie HCl
5. Enterogastron - hamuje wydzielanie soku żołądkowego

Vocabulary: Enzymy trawienne to białka katalizujące reakcje rozkładu złożonych cząsteczek pokarmowych na prostsze, przyswajalne formy. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego.

Definition: Naturalne enzymy trawienne są produkowane przez organizm w różnych odcinkach przewodu pokarmowego, takich jak jama ustna, żołądek, trzustka i jelito cienkie.

Example: Produkty bogate w enzymy trawienne to m.in. ananas $zawiera bromelainę$, papaja $zawiera papainę$, miód $zawiera diastazę$ czy kefir $zawiera liczne enzymy bakteryjne$.

Warto pamiętać, że niedobór enzymów trawiennych może prowadzić do różnych dolegliwości, takich jak wzdęcia, biegunki czy niedożywienie. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić suplementację enzymów trawiennych, jednak należy pamiętać o potencjalnych skutkach ubocznych enzymów trawiennych, takich jak nudności czy bóle brzucha.

Trzustka pełni podwójną funkcję: wewnątrzwydzielniczą $produkcja hormonów$ i zewnątrzwydzielniczą $produkcja enzymów trawiennych$. Naturalne enzymy trawienne produkowane przez trzustkę to między innymi amylaza trzustkowa, trypsynogen i lipaza.

Highlight: Pobieranie pokarmu jest kontrolowane przez ośrodki głodu i sytości w podwzgórzu

Definition: Hormony trawienne regulują procesy trawienia: gastryna, sekretyna, cholecystokinina

Example: Enzymy trawienne + probiotyk wspierają prawidłowe trawienie i wchłanianie składników odżywczych

Układ pokarmowy człowieka to skomplikowany system narządów, który odpowiada za przyjmowanie, trawienie i wchłanianie pokarmu oraz usuwanie niestrawionych resztek. Jego główne elementy to przewód pokarmowy oraz gruczoły trawienne.

Przewód pokarmowy składa się z:

• Jamy ustnej
• Gardła
• Przełyku
• Żołądka
• Jelita cienkiego
• Jelita grubego
• Otworu odbytowego

Do gruczołów trawiennych zaliczamy:

• Wątrobę
• Trzustkę
• Gruczoły ślinowe

Struktury dodatkowe układu pokarmowego to:

• Język
• Zęby
• Pęcherzyk żółciowy

Highlight: Język jest zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych i pokryty błoną z brodawkami, które nadają mu szorstką powierzchnię, ułatwiając formowanie kęsów i odbieranie bodźców smakowych dzięki kubkom smakowym.

Vocabulary: Ślinianki - gruczoły wydzielające ślinę, która składa się m.in. z wody $zwilża pokarm$, lizozymów $działanie bakteriobójcze$, amylazy $trawienie cukrów$ i śluzu $ułatwia połykanie sklejając kęsy$.

Zęby odgrywają kluczową rolę w rozdrabnianiu pokarmu. Wyróżniamy:

• Zęby mleczne - występują między 6-12 rokiem życia $20 zębów$
• Zęby stałe - siekacze $8$, kły $4$, przedtrzonowe $8$ i trzonowe $12$ $łącznie 32 zęby$

Gardło stanowi wspólny odcinek oddechowy i pokarmowy. Nagłośnia znajdująca się w gardle zamyka wejście do dróg oddechowych, umożliwiając bezpieczne przejście pokarmu.

Przełyk to rura łącząca jamę ustną z żołądkiem. Skurcze mięśni gładkich w przełyku powodują ruch perystaltyczny, który umożliwia aktywne przemieszczanie się pokarmu do żołądka.

Definition: Żołądek u człowieka jest jednokomorowy. Jego główną funkcją jest trawienie białek. Dzięki skurczom perystaltycznym pokarm przekształca się w płynną substancję.

Sok żołądkowy składa się z kwasu solnego i pepsyny. Środowisko żołądka jest kwaśne $pH 1-4$, co zapewnia HCl, który wyjaławia pokarm, częściowo denaturuje białka i aktywuje enzymy.

Example: PEPSYNOGEN > PEPSYNA $rozkłada białka do peptydów$

Błona śluzowa żołądka zawiera gruczoły śluzowe, których wydzielina zabezpiecza ściany żołądka przed samostrawieniem. U niemowląt występuje enzym podpuszczka, który powoduje ścinanie się białka mleka $kazeiny$.

Komórki żołądka dzielą się na:

• Główne - wydzielające pepsynogen
• Śluzowe - wydzielające śluz chroniący żołądek przed enzymami
• Okładzinowe - wydzielające HCl