Charakterystyka wydzielin układu pokarmowego
Układ pokarmowy produkuje różne wydzieliny, które wspólnie umożliwiają trawienie pokarmu. Każda z nich ma specyficzny skład i funkcje dopasowane do miejsca działania.
Ślina to pierwsza wydzielina kontaktująca się z pokarmem. Produkowana przez ślinianki i wydzielana do jamy ustnej, zawiera wodę, mucyny, enzymy (lipazę, lizozym, amylazę) oraz sole mineralne. Dzięki ślinie pokarm zostaje nawilżony, co ułatwia przełykanie, a enzymy rozpoczynają wstępne trawienie skrobi i tłuszczów. Dodatkowo lizozym działa bakteriobójczo, chroniąc nas przed infekcjami.
Sok żołądkowy wytwarzany przez gruczoły błony śluzowej żołądka zawiera wodę, kwas solny (HCl), sole mineralne i enzymy: pepsynę, lipazę żołądkową i renninę. Kwas solny denaturuje białka, pepsyna rozpoczyna ich trawienie, lipaza rozkłada tłuszcze, a rennina odpowiada za trawienie białka mleka.
Żółć produkowana przez wątrobę i wydzielana do dwunastnicy to płyn zawierający sole kwasów żółciowych, cholesterol oraz barwniki pochodzące z rozkładu hemoglobiny. Jej główną funkcją jest emulgacja tłuszczów – rozbijanie ich na mniejsze kropelki, co zwiększa powierzchnię styku z enzymami i ułatwia trawienie. Kwasy żółciowe mają części hydrofilowe i hydrofobowe, dzięki czemu mogą wnikać w krople tłuszczu i zapobiegać ich ponownemu łączeniu.
Warto zapamiętać! Emulgacja tłuszczów przez żółć jest kluczowa dla ich trawienia. Bez tego procesu lipazy nie mogłyby efektywnie rozkładać tłuszczów, co prowadziłoby do problemów z ich trawieniem.
Sok trzustkowy wytwarzany przez trzustkę i uwalniany do dwunastnicy zawiera enzymy (trypsynę, chymotrypsynę, amylazę trzustkową, karboksypeptydazy, nukleazy) oraz wodorowęglan sodu. Enzymy odpowiadają za trawienie różnych związków organicznych, a wodorowęglan sodu zmienia kwaśny odczyn treści pokarmowej na zasadowy, co jest niezbędne dla działania enzymów trzustkowych.
Sok jelitowy produkowany przez gruczoły śluzówki jelita cienkiego zawiera enzymy (karboksypeptydazy, disacharydazy, aminopeptydazy, dipeptydazy, nukleazy), które odpowiadają za ostateczne trawienie składników pokarmowych.