Wiroidy i priony - charakterystyka
Wiroidy to zakaźne cząsteczki zbudowane wyłącznie z jednoniciowego RNA bez otoczki białkowej. Ich cząsteczki RNA są zamknięte, liczą kilkaset nukleotydów i zawierają fragmenty dwuniciowe powstałe przez połączenie komplementarnych nukleotydów jednej nici. W przeciwieństwie do wirusów, wiroidy nie posiadają kapsydu i atakują głównie rośliny.
Priony natomiast składają się wyłącznie z białka i są jedynymi czynnikami zakaźnymi bez kwasów nukleinowych. Białka prionowe (oznaczane jako PrP) to chorobotwórcze formy białka PrP, kodowanego przez gen PrP (prnp). Występują one w genomach wielu organizmów, w tym ssaków, ptaków i niektórych owadów.
Prawidłowa forma białka PrP nie jest szkodliwa, jednak może się przekształcić w chorobotwórczą formę PrP poprzez zmianę konformacji przestrzennej. W prawidłowym białku dominuje struktura α-helisy, a w chorobotwórczym β-harmonijki. Co ciekawe, pojawienie się w komórce chorobotwórczej formy przyspiesza przemianę kolejnych prawidłowych cząsteczek białka.
Warto wiedzieć: Priony wywołują choroby ośrodkowego układu nerwowego nazywane zakaźnym gąbczastym zapaleniem mózgu (TSE), które prowadzą do nieodwracalnych uszkodzeń tkanki nerwowej.