Szeregi promieniotwórcze i okres półtrwania

Szeregi promieniotwórcze to sekwencje przemian jąder atomowych, obejmujące 10-14 etapów, prowadzące do powstania stabilnego izotopu. Wyróżniamy trzy naturalne szeregi promieniotwórcze:

1. Szereg uranowo-aktynowy rozpoczynający się od izotopu uranu-235
2. Szereg uranowo-radowy rozpoczynający się od izotopu uranu-238
3. Szereg torowy rozpoczynający się od izotopu toru-232

Istnieje też sztuczny szereg neptunowy rozpoczynający się od izotopu neptunu-237.

Definition: Okres półtrwania (T₁/₂) to czas, po którym aktywność promieniotwórcza izotopu i jego masa zmniejszają się o połowę.

Obliczanie ilości pozostałego izotopu po określonym czasie można przeprowadzić na dwa sposoby:

1. Graficznie - rysując wykres zależności masy (stężenia) próbki od czasu.
2. Matematycznie - korzystając ze wzoru: m = m₀ / 2ⁿ, gdzie n to liczba okresów półtrwania.

Example: Dla izotopu strontu-90 o okresie półtrwania 28 lat, z początkowej masy 100 g po 112 latach pozostanie 6,25 g.

Znajomość okresów półtrwania i praw rządzących rozpadem promieniotwórczym ma kluczowe znaczenie w badaniach naukowych, medycynie nuklearnej i przemyśle jądrowym.

Podstawy promieniotwórczości

Promieniotwórczość to zdolność jąder atomowych do samorzutnego rozpadu. Maria Skłodowska-Curie odkryła pierwszy silnie promieniotwórczy pierwiastek - polon, co umożliwiło zbadanie tego zjawiska. Wyróżniamy promieniotwórczość naturalną występującą w przyrodzie oraz sztuczną wywołaną przez człowieka.

Rodzaje promieniowania emitowanego podczas naturalnych rozpadów to:

1. Promieniowanie alfa (α) - strumień jąder helu poruszających się z prędkością kilkunastu tysięcy km/s.
2. Promieniowanie beta (β) - strumień elektronów o prędkości zbliżonej do prędkości światła.
3. Promieniowanie gamma (γ) - promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo krótkiej długości fali.

Highlight: Promieniowanie alfa, beta, gamma różni się przenikliwością - alfa zatrzymuje kartka papieru, beta cienka blacha aluminiowa, a gamma przenika przez grubą warstwę ołowiu.

Promieniowanie alfa powoduje powstanie nowego pierwiastka o liczbie masowej mniejszej o 4 i liczbie atomowej mniejszej o 2. Zachodzi według równania:

Example: A₂X → A-4₂-2Y + 4₂He

Promieniowanie beta występuje w dwóch odmianach: β- i β+. Podczas β- emitowany jest elektron, a liczba atomowa zwiększa się o 1. Przy β+ emitowany jest pozyton, a liczba atomowa zmniejsza się o 1.

Vocabulary: Neutrino - cząstka elementarna bez ładunku, o masie mniejszej od elektronu, emitowana podczas rozpadu beta.

Promieniowanie gamma to promieniowanie elektromagnetyczne towarzyszące innym przemianom, charakteryzujące się bardzo dużą przenikliwością. Nie powoduje zmiany liczby atomowej ani masowej jądra.