Teoria kwasów i zasad
W teorii Arrheniusa wszystko jest proste: kwasy oddają jony H⁺, a zasady oddają jony OH⁻ podczas dysocjacji. Na przykład gdy kwas octowy (CH₃COOH) rozpuszcza się w wodzie, rozpada się na CH₃COO⁻ i H⁺. Podobnie zasada NaOH dysocjuje na Na⁺ i OH⁻.
Teoria Brønsteda-Lowry'ego idzie o krok dalej i działa we wszystkich układach (wodnym, stałym i gazowym). Według niej kwas jest donorem protonów (oddaje H⁺), a zasada akceptorem protonów (przyjmuje H⁺). Dzięki temu możemy wyjaśnić, dlaczego amoniak (NH₃) zachowuje się jak zasada - przyjmuje proton od wody, tworząc jony NH₄⁺ i OH⁻.
W każdej reakcji kwasowo-zasadowej występują sprzężone pary kwas-zasada. Gdy jedna cząsteczka oddaje proton (kwas), druga musi go przyjąć (zasada). Co ciekawe, im mocniejszy jest kwas, tym słabsza jest sprzężona z nim zasada - i odwrotnie! Niektóre substancje, jak woda (H₂O), mogą zachowywać się zarówno jak kwas, jak i zasada - nazywamy je amfiprotami.
Ciekawostka: Woda jest doskonałym przykładem amfiprotu. W reakcji z amoniakiem działa jak kwas (oddaje H⁺), a w reakcji z kwasem octowym zachowuje się jak zasada (przyjmuje H⁺). To pokazuje, jak elastyczne są chemiczne interakcje!
Teoria Lewisa definiuje kwasy i zasady jeszcze inaczej - na podstawie zdolności do przyjmowania lub oddawania wolnej pary elektronowej. Kwas przyjmuje parę elektronową, a zasada ją oddaje. Ta teoria pozwala zrozumieć reakcje, które nie dotyczą transferu protonów.