ATMOSFERA

Alternatywny zapis:

zatrzymywania ciepła, - udział atmosfery w obiegu wody. Atmosfera zabezpiecza Ziemię przed: • szkodliwym promieniowaniem kosmicznym (strumieniem protonów, elektronów i cięższych jąder atomowych, którego źródłem są m.in. wybuchy na Słońcu oraz eksplozje innych gwiazd), • meteoroidami, • nadmiernym wypromieniowaniem ciepła w przestrzeń kosmiczną (naturalny efekt cieplarniany) TEMPERATURA POWIETRZA I. Promienie całkowite → dochodzące do powierzchni Ziemi(czyli suma promieniowania bezpośredniego i rozproszonego) jest przez nią pochłaniane i odbijane. • ALBEDO(łac. biel)- stosunek natężenia promieniowania słonecznego odbitego od danej powierzchni i dochodzącego do niej II. Promienie bezpośrednie → dochodzące do powierzchni Ziemi promieniowanie, gdy niebo jest bezchmurne III. Promieniowanie rozproszone → promieniowanie, którego pierwotny kierunek został zmieniony IV. Promieniowanie długofalowe → to promieniowanie emitowane przez całą dobę przez znajdującą się na Ziemi wodę i lądy TURBULENCJA- polega na chaotycznym przemieszczaniu się cząsteczek powietrza ☐ KONWEKCJA- ruchy wznoszące powietrze, pionowo w dół/górę □ ADWEKCJA- poziomy ruch powietrza □INWERSJA TERMICZNA- chłodne powietrze spływa do kotliny, natomiast ciepłe - pozostaje wyżej → CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE TEMP. POWIETRZA: → szerokość geograficzna(N,S) → w związku z kulistym kształtem planety dopływ promieniowania słon. nie jest wszędzie taki sam → im niższa szerokość geogr. tym wyższa temperatura → rozmieszczenie lądów i oceanów( im dalej od oceanów/mórz tym śred. temp. niższa), (latem szybciej nagrzewa się ląd niż wody, a zimą ląd nagrzewa się szybciej i oddaje ciepło) → rzeźba terenu → zachmurzenie → wysokość n.p.m. → prądy morskie(ciepłe prądy→ temp wzrasta, zimne prądy→ temp maleje) III. Atmosfera 23*26 23-26 23-26 23-28 (prywatne) 66-34 Temperatura powietrza w lipcu 66:34 Sarmiento 10 Stacja Esperanza -40 -30 -20 -10 0 20 Stacia Wostok • miejsca, w których odnotowano ekstremalne wartości temperatury powietrza na kontynentach w miesiącach IV-IX Temperatura powietrza w styczniu 10 "C 20 30 "C Charlotte 80 R6-34 1:240 000 000 Oodna 6034 /237 1:240 000 000 Roczna amplituda temperatury powietrza 10 30 4 35 Wyjaśnij, dlaczego amplituda temperatury powietrza nad północnym Atlantykiem jest niższa niż na innych obszarach na tej samej szerokości geograficznej. 1:240 000 000 (prywatne) • Najniższą temperaturę na Ziemi (-89,2) zanotowano 21 lipca 1983 r. na Antarktydzie w Wostok, należącej do ZSRR stacji badawczej • Najwyższą temperaturę zanotowano 10 lipca 1913 r. w Dolinie Śmierci (USA) i wynosiła (56,7) 95 2. NIŻ BARYCZNY (CYKLON) CYRKULACJA ATMOSFERYCZNA 1. CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE nacisk słupa powietrza na powierzchnię Ziemi im wyżej tym ciśnienie jest mniejsze(11,5 hPa mniej na każde 100m) śr. ciśnienie na Ziemi 1013hPa → 990 hPa niskie, 1022 hPa wysokie ciśnienie przedstawia się za pomocą izobar(linii łączących punkty o jednakowych wartościach ciśnienia atm) dzięki barometrom mierzymy ciśnienie Ciepłe powietrze. się unosi. Niż baryczny. niże 990 hPa 995 hPa Wyż baryczny. 1000 hPa 1005 hPa (prywatne) Wznoszące się powietrze ulega ochłodzeniu - spada temperatura występowanie prądów wstępujących na skutek czego powstają pojawiają się chmury i opady. 3. WYŻ BARYCZNY (ANTYCYKLON) 1025 hPa 1020 hPa 1015 hPa 1010 hPa Siła nacisku słupa powie- trza się zmniej- sza - powstaje obszar obniżo- nego ciśnienia. Chłodne powietrze opada i się ogrzewa - brak więc opadów i zachmurzenia. (prywatne) Siła nacisku słupa powietrza się zwiększa powstaje obszar pod- wyższonego ciśnienia. 97 wzrasta temperatura występują prądy zstępujące na skutek czego powstają wyże 4. WIATR (rezultat różnic ciśnień) półkula północna (N) S ฟ ✩półkula południowa (S) ② 3 kierunki wiatru → od kierunku z którego wiał • WIEJE ZAWSZE Z WYŻU DO NIŻU N 5. CYRKULACJA POWIETRZA →Globalna cyrkulacja atmosfery to krążenie powietrza wokół Ziemi wywołane różnicami ciśnienia atmosferycznego na różnych szerokościach geograficznych. strefa wiatrów wschodnich strefa wiatrów zachodnich strefa pasatów strefa pasatów strefa wiatrów zachodnich W N W strefa wiatrów wschodnich równik COWS koło podb. płn. N zwrotnik Raka zwrotnik Koziorożca koło podb. płd. SJWE N (7339bd8078ce063e06793095a3def496.png-86ba265176150134425be44 dff3b43f4) ☐ Komórka cyrkulacyjna Hadleya → występuje między równikiem a zwrotnikiem Komórka cyrkulacyjna Ferrela → występuje między ok. 30 a 60 stopniem szerok. geogr. północnej a południowej Komórka okołobiegunowa → występuje między ok. 60 stopniem szerok. geogr. północnej i południowej a biegunem ★ Etapy tworzenia się cyrkulacji pasatowej: 1.Nad równikiem powietrze jest gorące i wilgotne, dlatego się unosi, a przy powierzchni ziemi powstaje niż baryczny. 2.Na dużej wysokości powietrze się ochładza. Para wodna ulega kondensacji. Tak powstają chmury, z których codziennie padają deszcze zenitalne. 3.Chłodne i suche powietrze zaczyna się przemieszczać na dużej wysokości w kierunku zwrotników. 4.W pobliżu zwrotników powietrze się zagęszcza (tu obwód Ziemi jest mniejszy niż na równiku) i opada. Tak tworzą się wyże baryczne. 5.Między wyżami na zwrotnikach a niżem na równiku powstaje różnica ciśnienia. To powoduje, że powietrze zaczyna płynąć ku równikowi jako pasaty. Wskutek działania siły Coriolisa na półkuli północnej pasaty wieją z północnego wschodu, a na półkuli południowej - z południowego wschodu. Pasaty stały wiatr, wiejący od zwrotników w stronę równików; ciepły i suchy Antypasaty(strumienie powietrza) wiatry ok. 10 km nad powierzchnią Ziemi, między kom. Hadleya a Ferrela, wiejące z zachodu na wschód z prędkością przekraczającą 100 km/h ★ Strefy umiarkowane - strefy wiatrów zachodnich: → Ciepłe powietrze znad zwrotników dociera tu dzięki wiatrom zachodnim. → Znad biegunów napływają tu chłodne masy powietrza jako wiatry wschodnie. → Ciepłe powietrze znad zwrotników miesza się z chłodnym powietrzem znad biegunów. → Powstają niże baryczne, które się przemieszczają ★ Strefy okołobiegunowe - strefy wiatrów wschodnich → Nad biegunami powietrze jest wychłodzone, a więc cięższe, dlatego osiada. Tak powstają wyże baryczne. → Powietrze z wyżów biegunowych płynie w kierunku niżów w umiarkowanych szerokościach geograficznych. → W ten sposób powstają wiatry wschodnie, które często osiągają bardzo duże prędkości. CYRKULACJA MONSUNOWA Monsun → wiatr okresowy wiejący w cyklu rocznym; duży zasięg MONSUN LETNI →ląd szybciej się nagrzewa, dlatego powietrze się unosi powstaje Niż →a nad chłodniejszym oceanem Wyż → wiatr wieje z Wyżu do Niżu → przynosi on wilgotne powietrze i powoduje obfite opady deszczu ★MONSUN ZIMOWY →ląd się ochładza, dlatego powstaje Wyż → nad Oceanem powstaje Niż → wiatr wieje z Wyżu do Niżu → jest wiatrem chłodnym i suchym, kształtujący suchą i słoneczną pogodę WIATRY LOKALNE BRYZA → wiatr okresowy wiejący w cyklu dobowym; zasięg mały (30km) ➤ Bryza morska (dzienna) வாய ↑↑ H przynosi wzrost wilgotności i niewielkie ochłodzenie Bryza lądowa(nocna) 우스 □ FEN(HALNY) inne nazwy: zonda, chinook A jest wiatrem chłodnym i suchym str. dowietrzna D spadek temp. / 00.6/100m, -5°C wiatr ciepły i suchy porywisty, gwałtowny zrywa dachy 서해 str. zawietrzna I wzrost temp. 01/100m Boc H सः स powoduje lawiny źle wpływa na samopoczucia zanik pokrywy śnieżnej wiatrołomy(połamane drzewa) Jak obliczyć gradient sucho i wilgotnoadiabatyczny? -5,4=1,6 °C ÷ -1900mnpmm (W spad temp 006°/000m -1000m npm. 7°C Bora/Mistral -16 7- wzrasta temp лось пооп ✓7+16=86²4₂6 11. I 1900-1000m-300m 0,6°C-9-5,4°C² zimny, suchy i porywisty wiatr экаттоиму spigw timnego powietrza ・1200 m npm 1900-1200=760 7-1=72 -10°℃ występujący na obszarach, gdzie wyżyny lub góry sąsiadują z dużym zbiornikiem wodnym zimne, ciężkie powietrza z lądu spływa gwałtownie po stokach gór w kierunku cieplejszego zbiornika Bora - na wybrzeżach Adriatyku i Morza Czarnego Mistral - w Prowansji doliną Rodanu Wiatr górski i dolinny Wiatr dolinny V O → powietrze przylegające do stoków nagrzewa się szybciej, unosi się, ponieważ jest lżejsze → na jego miejsce napływa chłodniejsze powietrze z dna doliny Wiatr zboczowy (górski) با D (W) OPADY ATMOSFERYCZNE. FRONTY ATMOSFERYCZNE o Bezwzględna wilgotność powietrza maksymalna zawartość pary wodnej w danej temperaturze (podaje się g/m3) ما یا powietrze na szczytach silnie się wychładza, staje się ciężkie i spływa wzdłuż stoków o Względna wilgotność powietrza stosunek aktualnej zawartości pary wodnej do maksymalnej zawartości pary wodnej w temperaturze (podaje się w %) o Wilgotność powietrza zawartość w niej pary wodnej jeżeli przekroczy się zawartość pary wodnej, zachodzi kondensacja o Niedosyt wilgotności różnica pomiędzy max zawartością pary wodnej w danej temp. a jej aktualną zawartością w tej tmp. o Punkt rosy temperatura, w której następuje kondensacja pary wodnej (przekształcenie w kropelki wody, stan ciekły) یا OSADY ATMOSFERYCZNE ROSA → tworzy się w wyniku skraplania się pary wodnej ,,zawieszonej w powietrzu" w ciepłej porze roku ☐ SZRON → przejście pary wodnej bezpośrednio w stan stały (resublimacja) w stan stały w zimnej porze roku SZADŹ → krystaliczny nalot powstający w wyniku zamarzania małych i silnie wychłodzonych kropelek tworzących mgłę □GOŁOLEDŹ → ma postać warstwy jednorodnego, przezroczystego i gładkiego lodu tworzy się: ☐ gdy po mrozie i suchej pogodzie przychodzi ocieplenie, przynoszące opady ☐ w wyniku zamarzania spadających kropel opadu CHMURY zbiór kropelek wody lub kryształków lodu (albo mieszanina jednych i drugich) ~ piętro wysokie~ NIE WYWOŁUJĄ OPADÓW CIRRUS (Ci) pierzasta wygląda jak rwana wata często zapowiada zmianę pogody - nadciąganie opadów CIRROCUMULUS (CC) kłębiasto-pierzasta pierzaste, regularnie ułożone kłęby lub płaty nie przesłaniają Słońca CIRROSTRATUS (Cs) warstwowo-pierzasta biaława, delikatna zasłona daje zjawisko HALO (mające postać pierścienia wokół Słoća) ~ piętro średnie ALTOSTRATUS (As) (średnia) warstwowa szara lub niebiesko szara pokrywa, przez które słabo prześwieca Słońce pokrywa niebo całkowicie lub częściowo zimą daje drobny opad śniegu w lecie wywołuje opady drobnego deszczu → ALTOCUMULUS (Ac) (średnio)kłębiasta duże baranki miejscami silnie spietrzona nie daje opadów nie przysłaniają całkowicie Słońca Piętro niskie ~ shutterstock STRATUS (St) warstwowa zasuwają niebo grubą, ciemną warstwą, spoza której nie widać Słońca mżawki, ziarnisty śnieg STRATOCUMULUS (Sc) kłębiasto-warstwowa * regularne wały, kłęby ciemniejsze u podstawy * w niektórych miejscach całkowicie zasłaniają Słońce dają słabe opady deszczu lub śniegu zeglarstwo.waw.pl NIMBOSTRATUS (Ns) warstwowo-deszczowa ciemne, niskie chmury dają długotrwały opad deszczu z powodu grubości nie widać Słońca fot. Damian Dąbrowski chmury o rozciągłości pionowej~ CUMULUS (Cu) kłębiasta budowa pionowa wyraźnie zarysowane kontury podstawy-ciemne, a górne rozjaśnione promieniami CUMULONIMBUS(Cb) kłębiasta-deszczowa silnie rozbudowana w pionie chmura (do ponad 12 km) podstawa w piętrze niskim, a górna część w wysokich ciemnoszare chmury burzowe obfite, lecz krótkotrwałe opady * Czym jest mgła? to zawiesina kropelek wody (rzadziej) kryształek lodu, która powoduje, że widoczność jest mniejsza niż 1 km. Podstawa mgły styka się z powierzchnią ziemi. przyczyny występowania: wypromieniowanie ciepła z podłoża lub napływ ciepłego powietrza nad wychłodzony teren * Rozmieszczenie opadów atmosferycznych na Ziemi wielkość opadów w poszczególnych regionach jest zróżnicowana, wpływają na to: globalna cyrkulacja atmosferyczna wysokość n.p.m. rzeźba terenu odległość od mórz i oceanów prądy morskie najwyższe roczne sumy opadów występują na obszarach Azji Południowo-Wschodniej (poprzez oddziaływaniem cyrkulacji monsunowej) miejscami może przekraczać nawet 11 000 mm. Również też w strefie równikowej (poprzez występowanie deszczów zenitalnych) pokrycie terenu najniższe roczne sumy opadów odnotowuje się w pasie pustyń zwrotnikowych (spowodowane silnymi ruchami zstępującymi powietrza) Również obszary podzwrotnikowe Ameryki Środkowej, obszary polarne. Też na wybrzeżach opływanych przez zimne prądy morskie. dniowo. oddziały Miejscami 000 mm towywa to zwią italnych raktery. Pionowy wiednie jest tam orogra oduja wanyc peny HUISKIE. Dolina Roczna suma opadów atmosferycznych 519mm na stronach 1101111. 0 Asuan $202 mm Wercho Mimyb Wostok 527mm 100 250 500 1000 2000 3000 mm punds 140 • stacje meteorologiczne z wartością średniej rocznej sumy opadów atmosferycznych Alce Springs 280mm FRONTY ATMOSFERYCZNE ? Na podstawie mapy ustal, w których szerokościach geograficznych roczne sumy opadów atmosferycznych są największe. Wyjaśnij, dlaczego tak jest. 1:240 000 000 23-20 Brisbane 23-29 D OF KONWEKCYJNE → najczęściej występują w strefie równikowej tzw. deszcze zenitalne → są gwałtowne,obfite i krótkotrwałe →na równiku występują codziennie, po południu مل cumulonimbus ÎÎ î pow ciepło 火 0° 30° 30 FRONT ATMOSFERYCZNY → miejsce styku 2 różnych mas powietrza □ FRONT CIEPŁY→ tworzy się, gdy ciepłe powietrze napływa na powietrze zimne №b AS 10 pow. zimne → jest to opad długotrwały, równomierny,mało intensywny □ FRONT ZIMNY tworzy się, gdy chłodne powietrze wsuwa się pod cieplejsze powietrze. Bardzo często na froncie chłodnym panują warunki, w których dochodzi do burz pow chłodne Cb st وكم من نساهم الك opad gwałtowny, intensywny, krótkotrwały z wyładowaniami atmosferycznymi роц. тису chłodere □OPAD ZOKLUDOWANY → tworzy się, gdy przemieszczający się szybciej fronty chłodny dogoni front ciepły. Wówczas nachodzą na siebie i następuje zetknięcie 2 chłodnych mas powietrza. Masa ciepła odrywa się od powierzchni i unosi ponad powietrzne chłodne. Wiążą się z nim długotrwałe opady. Cs ab ciepłe AS St pow bandzie chłodne □ OPADY OROGRAFICZNE → występują często w wyniku pokonywania barier górskich( np. w halnym) ➤ Pogoda chwilowy stan atmosfery w danym miejscu i czasie. Określa ją zespół elementów meteorologicznych, do których należą: > temp powietrza ➤ ciśnienie atm ➤ wiatr ➤ wilgotność pow zachmurzenie ➤ opady i osady atm ➤ inne zjawiska atm, np. tęcza punkt розу Ekstremalne zjawiska pogodowe → cyklony,trąby powietrzne,burze,powodzie, sztormy → szkwał - krótkotrwały, ale gwałtowny wiatr na jeziorach(Mazury) trąby powietrzne -> skala Fujity cyklony tropikalne → skala Safira Simsona cyklon - różne nazwy → huragany - USA → tajfuny - AZJA →willy-willy- AUSTRALIA → cyklon- OCEAN INDYJSKI KLIMAT MORSKI, charakteryzują go: niewielkie dobowe i roczne amplitudy powietrza oraz duże, rozłożone równomiernie w ciągu roku opady atmosferyczne KLIMAT KONTYNENTALNY, panujący we wnętrzach kontynentów: duże dobowe i roczne amplitudy niewielkie opady, zazwyczaj niewielkie na miesiące letnie KLIMAT GÓRSKI, charakteryzują go: spadek temp powietrza i ciśnienia atm wraz z wysokością wzrost opadów do pewnej wysokości oraz wzrost śr. prędkości wiatru wraz ze wzrostem wys. wzrost natężenia promieniowania słon. wraz ze wzrostem wys. duża zmienność warunków pogodowych częste występowanie inwersji temp. duża zależność poszczególnych elementów pogodowych od ekspozycji stoków, układu dolin i grzbietów górskich